leonidafremov
Του Νίκου Τσούλια
Δεν χρειάζεται και ιδιαίτερη διεισδυτική ματιά για να προσεγγιστεί ένα γεγονός τόσο πασίδηλο όσο το συννεφιασμένο πρόσωπό μας αυτά τα τελευταία χρόνια της κρίσης και των μνημονίων. Δεν χρειάζεται και κάποια επιστημονική αντίληψη για να κατανοηθεί το τι συμβαίνει στο «ταξιδεμένο» και εν πολλοίς «χαμένο» βλέμμα μας.
Η βαριά ατμόσφαιρα – που όλοι την αντιλαμβανόμαστε στην πολιτική και δημόσια ζωή μας και στις κοινωνικές μας λειτουργίες – υπάρχει κραταιά και καθολική και μέσα μας, στην ψυχή μας. Οι σκέψεις μας έχουν πάντα το μαύρο σκηνικό μιας γενικευμένης αγωνίας για το αύριο, τα όνειρά μας δεν μπορούν να φτερουγίσουν και καθηλώνονται σε απαισιόδοξες προβλέψεις. Οι κοινωνικές μας σχέσεις υποταγμένες στο «μαύρο ριζικό» και ρημαγμένες από την κρατούσα απαισιοδοξία μας πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο και το πιο σημαντικό είναι ότι αναπαράγουν και διευρύνουν διαρκώς την εσωτερική μας θλίψη. Δύο κύρια συναισθήματα επικρατούν στον προσωπικό μας κόσμο, η θλίψη και η οργή. Από το ένα άκρο πηγαίνουμε στο άλλο χωρίς ενδιάμεση αναφορά. Η αίσθηση του μέτρου και της μεσότητας δεν έχει χαθεί, απλώς ποτέ δεν την είχαμε κατακτήσει. Η μικρή σύγχρονη ιστορία των ακραίων συναισθημάτων μας διακρίνεται και στην πολιτική σκηνή, με τη «Χρυσή Αυγή» – της οργής αλλά και του φασισμού – στη μια άκρη και με τον κατακερματισμό του κομματικού μας συστήματος – της σχεδόν πλήρους κατάρρευσης της πολιτικής συνεκτικότητάς μας – στην άλλη άκρη.
Αλλά μπορεί να είναι αυτή η στάση μας όσο βαστάει η εποχή των μνημονίων; Μπορεί να μην υπάρχει η στοιχειώδης εκλογίκευση του ακραίου συναισθήματος; Και, το πιο κρίσιμο, ποια είναι εκείνη η ψυχοσυνθετική λειτουργία μας που θα συνεργήσει στην καλύτερη δυνατή υπέρβαση από τη δοκιμασία της κρίσης;
Δεν αρκεί να αραδιάζει κάποιος το πόσα «πουλιά της δυστυχίας» πετάνε πάνω από το κεφάλι του, το πιο σημαντικό είναι – σύμφωνα με μια όμορφη κινέζικη παροιμία – να μην αφήσει αυτά τα «πουλιά» να φτιάξουν φωλιά στο κεφάλι του. Γιατί τελικά αυτό είναι το μείζον ζήτημα. Το πώς θα αντιμετωπίσεις σε καιρούς χαλεπούς την ζωή σου και το μέλλον σου. Γιατί εθισμένοι σε μια θεώρηση διαρκούς βελτίωσης της οικονομικής μας ευεξίας δεν είχαμε αναλογιστεί το πώς μπορούμε να σταθούμε, αν αλλάξει το ευοίωνο σκηνικό.
Η παρορμητικότητα της οργής αφενός και η καθήλωση της ψυχής αφετέρου είναι γεννήματα της ίδιας νοοτροπίας, είναι απότοκοι της ανωριμότητας του συναισθηματικού μας κόσμου. Αλλά ποια είναι η … άποψή μας για το πνεύμα μας; Έχει καμιά σχέση με την άποψη του μεγάλου μας δάσκαλου, του Σωκράτη, που θεωρεί ότι πρέπει «να στολίσουμε την ψυχή μας όχι με ξένα αλλά με δικά της στολίσματα, δηλαδή με τη σωφροσύνη, τη δικαιοσύνη, την ανδρεία, την ελευθερία και την αλήθεια»; Δεν υπήρχαν και δεν υπάρχουν στο λεξιλόγιό μας και στη ζωή μας η καρτερικότητα και η ολιγάρκεια, ο επίμονος αγώνας και η μετριοπάθεια. Θεωρούμε ότι αν εκφράσουμε οργή και θυμό, αν δείξουμε ποιος ευθύνεται και αν αντιπαρατεθούμε σ’ αυτόν, τότε η κατάσταση θα διορθωθεί σχεδόν αυτόματα. Αλλά τα πράγματα δεν είναι καθόλου έτσι.
Δεν αναστοχαζόμαστε στο εξής απλό ερώτημα. Όταν δεν είναι δεδομένη η ίδια η ζωή μας – αφού κανένας μας δεν ξέρει αν θα υπάρχει την επόμενη ημέρα – είναι δυνατόν να είναι δεδομένα και αναμφισβήτητα τα υλικά αγαθά μας; Αλλά και πέραν τούτου, σε τι μας χρησιμεύουν ο ορθολογισμός μας, η κριτική σκέψη μας και ο διανοητικός στοχασμός μας όταν δεν έχουμε κατακτήσει μια στοιχειώδη ψυχική επάρκεια για να στεκόμαστε όρθιοι στις δυσκολίες της ζωής; Για ποιο λόγο έχουμε δημιουργήσει ένα φοβερό πνευματικό στερέωμα είτε μέσα από της εμπειρίας μας τα τόσα και τόσα μονοπάτια είτε μέσα από τη σοφία τόσων και τόσων θαυμαστών κλασικών βιβλίων, αν δεν μας βοηθά να κατακτήσουμε μια στάση ζωής που θα επιτρέπει στον εαυτό μας να αντέχει στις όποιες αντιξοότητες;
Δεν ισχυρίζομαι ότι πρέπει να έχουμε την ίδια κοσμοαντίληψη με εκείνη που έχει ένας φτωχός πολίτης σε χώρα του Τρίτου Κόσμου. Αλλά αναρωτιέμαι. Αν βρεθούμε σε μια δύσκολη κατάσταση, θα παραλύσουμε από το φόβο μας, δεν θα αγωνιστούμε, δεν θα διαμορφώσουμε μια ψυχολογία αυτοπεποίθησης και πίστης στις δυνατότητές μας; Πριν αρκετά χρόνια ταξίδεψα στην Ινδία για να συμμετάσχω σε ένα Παγκόσμιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο. Στο αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» γνώρισα έναν Ινδό. Το ντύσιμό του ήταν φτωχικό αλλά περιποιημένο˙ μου θύμισε κυριακάτικο ντύσιμο των χωρικών μας στη δεκαετία του 1960. Τον ρώτησα τι δουλειά κάνει και συζητήσαμε για τη ζωή στην Ελλάδα και στην Ινδία. Δούλευε σε νταμάρια στο Λαύριο. Ήταν ευτυχισμένος που μπορούσε να βοηθά την οικογένειά του και όχι μόνο. Με τα λεφτά που έβγαζε συντηρούσε αρκετά άτομα στη χώρα του˙ δεν θυμάμαι τον αριθμό, πάντως ήταν πάνω από δέκα! Σκέπτομαι αυτή τη συνάντηση αρκετές φορές. Κάνω συγκρίσεις και αφήνω τη σκέψη μου να με πηγαίνει καταπού αυτή νομίζει…
Δεν ισχυρίζομαι ότι πρέπει να διαμορφώσουμε μια πλασματική αισιοδοξία. Ισχυρίζομαι ότι πρέπει να απορρίψουμε την λατρεία των υλικών αγαθών ως μοναδική έννοια της προόδου. Ισχυρίζομαι ότι οφείλουμε να δημιουργήσουμε και να κατακτήσουμε μια αγωνιστική αντίληψη ζωής, που θα συνεργεί στην αυτοπραγμάτωσή μας ή, επί το ορθότερον, «πρέπει να κάνουμε το καθετί, ώστε, όσο ζούμε, να γίνουμε μέτοχοι της αρετής και της φρόνησης – διότι το έπαθλο είναι ωραίο και η ελπίδα μεγάλη». (Πλάτων, Φαίδων).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου