Ενσυναίσθηση: Η σημασία της συναισθηματικής ταύτισης στις διαπροσωπικές σχέσεις

Αρθρογράφος: Κυριακή Λέντζιου Ψυχολόγος

Όλοι γνωρίζουμε πόσο δύσκολο είναι ορισμένες φορές να πούμε αυτό που πραγματικά νιώθουμε…
Πόσες φορές έχουμε αναρωτηθεί αν ο σύντροφός μας μάς καταλαβαίνει…Πόσο φορές έχουμε αναρωτηθεί αν ο σύντροφός μας κατανοεί και συναισθάνεται αυτό που νιώθουμε εμείς…

Πόσες φορές έχουμε εκνευριστεί με τον εαυτό μας μη μπορώντας να εκφράσουμε με λέξεις αυτό που πραγματικά νιώθουμε κι όχι αυτό που σκεφτόμαστε…

Η σημασία πολλές φορές του «τι λέει» κάποιος είναι μηδαμινή έναντι της σημασίας του «πώς το λέει» ή της σημασίας αυτών που δε λέει…

Η συναισθηματική ταύτιση με την ψυχική κατάσταση ενός ατόμου και η κατανόηση της συμπεριφοράς και των κινήτρων του ονομάζεται ενσυναίσθηση. Σύμφωνα με τις ψυχολογικές έρευνες, η νοητική ικανότητα αυτή του ατόμου εμφανίζεται ήδη από το δεύτερο ή τρίτο έτος της ηλικίας του. Συγκεκριμένα, ο John Bowlby, διάσημος Βρετανός ψυχαναλυτής, υποστήριξε ότι αποφασιστικό ρόλο στην ανάπτυξη της ικανότητας της ενσυναίσθησης παίζει η ψυχολογική «προσκόλληση» του νεογέννητου στους γονείς του ή σε όποιον το φροντίζει καθημερινά.

Σε νευρολογικό επίπεδο η απάντηση για την ύπαρξη ενσυναίσθησης βρίσκεται στους νευρώνες-καθρέφτες, μια ομάδα νευρικών κυττάρων που μας επιτρέπει να μπούμε στη θέση του άλλου και να αντιληφθούμε τα συναισθήματά του. Η δυσλειτουργία των εν λόγω νευρώνων μπορεί να οδηγήσει στη δυστυχία και την κοινωνική περιθωριοποίηση.

Μολονότι η ενσυναίσθηση αναπτύχθηκε ως εργαλείο της ψυχοθεραπείας, στην πορεία αποτέλεσε ένα πολύ ισχυρό χαρακτηριστικό ανάπτυξης και εξέλιξης διαπροσωπικών σχέσεων. Η δυσκολία κατανόησης των συναισθημάτων του ανθρώπου που κάθεται απέναντί μας κάνει τη σημαντικότητα της ενσυναίσθησης ακόμη πιο ισχυρή και απαραίτητη. Αν ο άνθρωπος μπορούσε να εκφράσει τα συναισθήματά του, αν ο άνθρωπος μπορούσε να εντοπίσει μέσα του και να εξωτερικεύσει σε κάθε διαφορετική κατάσταση που βιώνει στη ζωή του τα συναισθήματά του, τότε δεν θα υπήρχαν δυσκολίες και δυσαρμονίες στις ανθρώπινες σχέσεις.

Η ασυνείδητη όμως έκφραση των συναισθημάτων μέσω λεκτικών αυθόρμητων εκφράσεων ή μέσω της μη λεκτικής επικοινωνίας διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο. Ο εντοπισμός και η κατανόηση ενός υπονοούμενου, η παρατήρηση μη λεκτικών εκφράσεων, όπως η αλλαγή του ρυθμού της αναπνοής, οι εκφράσεις – σπασμοί του προσώπου, η κατεύθυνση των ματιών, η κίνηση των άνω και κάτω άκρων, αποτελούν μη λεκτικούς τρόπους έκφρασης και σταδιακού εντοπισμού βαθύτερων συναισθημάτων.

Η λεκτική και η μη λεκτική επικοινωνία πολλές φορές δίνουν αντιφατικά μηνύματα. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η λεκτική είναι απλά μια «βιτρίνα» που το συνειδητό μέρος του εαυτού έχει πεισθεί ότι είναι και πραγματικότητα, ενώ η μη λεκτική εκφράζει το πραγματικό – πηγαίο συναίσθημα.

Η ύπαρξη ενσυναίσθησης μειώνει τις «αποστάσεις» ανάμεσα στους ανθρώπους και τους φέρνει όλο και πιο κοντά… Μειώνει τις αποστάσεις που για λόγους συναισθηματικής προστασίας και φόβου μπαίνουν ασυνείδητα ανάμεσα στις ανθρώπινες σχέσεις και τις δυσχεραίνουν. Η κατανόηση των συναισθημάτων του άλλου αποτελεί έναν τρόπο ανάπτυξης αμοιβαίου σεβασμού που καταλήγει σε μια βαθύτερη εσωτερική επίγνωση και συνένωση. Έχει διαφορά το να ακούω απλά το σύντροφό μου, από το να κατανοώ το σύντροφό μου αναπτύσσοντας μαζί του μια αμοιβαία σχέση κατανόησης και εμπιστοσύνης.

Σήμερα πολλά ζευγάρια, λόγω και των δύσκολων καθημερινών συνθηκών που έχουν γίνει αιτία διακοπής της ουσιαστικής επικοινωνίας των ανθρώπων, διαμαρτύρονται ότι ο σύντροφός τους δεν τους καταλαβαίνει. Κουβέντες όπως «Δεν με καταλαβαίνει!, Δεν βλέπει ότι είμαι χάλια!», σημαίνουν ότι δεν αντιλαμβάνεται τα συναισθήματά μου ή/και δεν αντιλαμβάνεται τον πόνο που μου προκαλούν αυτά ή από πού απορρέουν.

Προσπαθώντας να βιώσουμε τα συναισθήματα του άλλου, μπορούμε να καταλάβουμε πώς οδηγήθηκε σε συγκεκριμένες πράξεις. Να εντοπίσουμε δηλαδή την αιτία που οδηγήθηκε σε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά, όχι όμως να την δικαιολογήσουμε. Η ενσυναίσθηση λειτουργεί ως στιγμιαία απομάκρυνση από τα προσωπικά μας συναισθήματα με σκοπό τη δημιουργία καλύτερων διαπροσωπικών σχέσεων, γι’ αυτό το λόγο πρόκειται για κατανόηση των συναισθημάτων του άλλου και όχι συμφωνία με αυτά.

http://www.e-psychology.gr/