Σχολικός εκφοβισμός, το αγκάθι που τα παιδιά προσπαθούν πολλές φορές μάταια
να ξεφορτωθούν. Το Bullying δεν ήρθε απλά στη χώρα μας, το Bulling έγινε λέξη
ελληνική και η μάστιγα εξαπλώνεται.
Επιμέλεια: Πολύδωρος Παπαδόπουλος
Σχολείο σημαίνει
χαμόγελα, κοινωνικότητα, γνώσεις, όνειρα για το μέλλον! Οχι; Δυστυχώς οι φάτσες
δεν είναι πάντα γελαστές, πολλές φορές οι φιγούρες είναι σκυθρωπές, τα παιδιά
δεν γελούν, είναι τρομαγμένα. Για κάποια παιδιά οι σχολικές αίθουσες μοιάζουν
με φυλακή, η αυλή είναι... τόπος μαρτυρίου και ο δρόμος από και προς το σχολείο
δεν έχει χαμόγελα, αφού είναι στρωμένος με αγκάθια.
Τι είναι όμως το Bulling; Είναι η συνειδητή πρόκληση φόβου σε κάποιον ως
κύριο μέσον ελέγχου. Πώς λειτουργούν όλοι οι εμπλεκόμενοι;
Ο φοβιστής έχει την πρόθεση να ταπεινώσει να εξευτελίσει και να
δημιουργήσει πόνο. Ο στόχος, αντίθετα, νιώθει τέτοια ντροπή,
ώστε δεν θέλει να το πει ούτε στους γονείς του.
Η μάστιγα του εκφοβισμού
χρόνο με τον χρόνο αποκτά μεγάλη διαστάσεις! Το 2016 3 στα 10 παιδιά είχαν
πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού σε Γυμνάσια και Λύκεια, με το συντριπτικό
ποσοστό των εμπλεκόμενων να είναι αγόρια. Ειδικότερα, το 30,6% των περιστατικών
αφορά μόνο αγόρια, ενώ μόλις στο 3,18% εμπλέκονται μόνο κορίτσια. Ο τόπος
καταγωγής αλλά και οι μειονότητες αποτελούν τους συχνότερους λόγους που
υφίστανται κάποιοι μαθητές σχολικό εκφοβισμό. Αντίστοιχα, ο αριθμός των θυτών
κυμαίνονται στο 30% του μαθητικού πληθυσμού, με το 2% των μαθητών να έχουν
συχνά το ρόλο του θύτη αλλά και ένα αντίστοιχο ποσοστό να δέχεται με την ίδια
συχνότητα επιθέσεις στο χώρο του σχολείου.
Το 42% των εκπαιδευτικών
θεωρεί ότι τα περιστατικά ενδοσχολικής βίας και παραβατικότητας υποβαθμίζονται
ή αποσιωπώνται. Μόνο ένα στα δέκα παιδιά που βιώνουν κάποια μορφή βίας
λαμβάνουν υποστήριξη στην Ελλάδα. Ναι, η χώρα μας βρίσκεται μεταξύ των τεσσάρων
πρώτων με τα υψηλότερα ποσοστά μαθητών που εμπλέκονται σε περιστατικά
εκφοβισμού μαζί με τη Λιθουανία, την Εσθονία και τη Λετονία. Κι όλα αυτά πριν
λίγα χρόνια, αφού η μάστιγα εξαπλώνεται, φουντώνει, απειλεί και τρομάζει!
Οι έρευνες… φοβίζουν και
δείχνουν το μέλλον! Μια από αυτές αποκάλυψε πως το 65% των ανηλίκων που
έχουν πέσει θύματα σχολικού εκφοβισμού έχασαν σε σημαντικό βαθμό την
αυτοπεποίθησή τους στην ενήλικη ζωή, το 36% απώλεσε την ικανότητά να κάνει
φίλους και 27% είπε πως επηρεάστηκε η ψυχική του υγεία. Δυστυχώς ο εκφοβισμός
δεν είναι κάτι που συμβαίνει μία φορά και στη συνέχεια χάνεται, είναι κάτι που
ακολουθεί όλη τη ζωή...
«Πώς να μετατρέψετε τους εχθρούς σας σε
φίλους».
«Όταν οι φίλοι της
10χρονης κόρης μου την απέφευγαν πριν από μερικά χρόνια, δοκιμάσαμε μια
απρόσμενα αποτελεσματική στρατηγική κατά του εκφοβισμού. Το πρόβλημα ξεκίνησε
κατά τη διάρκεια μιας μέρας παιχνιδιού, όταν τρία μικρά κορίτσια ξεκίνησαν να
μάχονται για το ποια θα φορούσε το μοναδικό αστραφτερό φόρεμα ως μεταμφίεση. Η
κόρη μου κέρδισε τη μάχη, με αποτέλεσμα να εξοργιστεί ένα από τα άλλα κορίτσια
και να πει στα υπόλοιπα να μην παίξουν μαζί της. Η κόρη μου υπερασπίστηκε τον
εαυτό της κλαίγοντας, όσο τα άλλα κορίτσια συνέχισαν να την κοροϊδεύουν.
Ψάχνοντας για
απαντήσεις, βρέθηκα μπροστά στο έργο του Ίζυ Κάλμαν, ενός σχολικού ψυχολόγου,
εκπαιδευτικού και συγγραφέα του βιβλίου «Από νταήδες, φιλαράκια: Πώς να
μετατρέψετε τους εχθρούς σας σε φίλους».
Ο χρυσός κανόνας του
αποτελείται από τη γενική ιδέα του να αντιμετωπίζουμε το άτομο που μας
προσβάλλει ως φίλο και όχι ως εχθρό, να μην παίρνουμε αμυντική στάση και να μη
φαινόμαστε ταραγμένοι.
Ακολουθώντας τις διαδικτυακές
του συμβουλές, είπα στην κόρη μου: «Αν λένε ότι δεν θέλουν να παίξουν μαζί σου,
πες πολύ ευγενικά: Ζούμε σε μια ελεύθερη χώρα. Αν δεν θέλετε να παίξετε
μαζί μου, εντάξει. Οπότε βρείτε και κάτι άλλο να κάνετε».
Φαινόταν σαν να ζητάω
πολλά από ένα παιδί που ήταν ήδη αναστατωμένο. Αλλά παίξαμε ρόλους μέχρι που
είχε συλλάβει πλήρως το σενάριο. Την επόμενη φορά που κάποιος προσπάθησε να την
αποφύγει, δεν ενήργησε ως προσβεβλημένη, κι έτσι τα άλλα παιδιά σταμάτησαν να
τη θεωρούν στόχο και το τελείωσαν. Τελικά, οι φιλίες ξαναχτίστηκαν με την
ελάχιστη παράπλευρη και συναισθηματική ζημιά.
Η στρατηγική του κ.
Κάλμαν διαφέρει με διάφορους τρόπους από τη συνηθισμένη προσέγγιση πολλών
σχολείων: Αποφεύγει την τοποθέτηση της ταμπέλας του νταή σε ένα παιδί (καθώς
αποτελεί προσβολή, όπως «κότα» ή «χάλιας»), αλλά προωθεί επίσης το να
απευθύνονται τα παιδιά σε ενήλικες για συμβουλές ή για βοήθεια με τα παιχνίδια
ρόλων. Η μέθοδος του ενθαρρύνει τα παιδιά να λύνουν τα προβλήματά τους μόνα
τους, αντί να ζητούν από έναν ενήλικα να πιέσει στο σχολείο να διαλέξει την
πλευρά του αναστατωμένου παιδιού έναντι εκείνου που χαρακτηρίζεται ως ο
«εκφοβιστής». Διδάσκει επίσης στα παιδιά πως να χειρίζονται απειλές και
καταστάσεις κατά τις οποίες αισθάνονται ανασφαλείς.
Φυσικά, εάν ένα παιδί
δέχεται σωματική επίθεση, την εκλαμβάνει ως έγκλημα και τότε συμφωνεί με την
έκκληση ενηλίκων για παρέμβαση.
«Το μήνυμα που δίνεται
σήμερα είναι ότι η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει και κόκκαλα τσακίζει, μας πονάει
περισσότερο από τις σωματικές αμυχές, όμως ό,τι δε σε σκοτώνει, σε κάνει πιο
δυνατό. Εάν κάποιος διαπράττει έγκλημα εναντίον σας, απευθυνθείτε στις Αρχές.
Αλλά όχι επειδή σας προσβάλλουν ή δεν θέλουν να καθίσουν μαζί σας στο
μεσημεριανό γεύμα», είπε ο κ. Κάλμαν.
Μην τιμωρείτε τα παιδιά που λένε κακές
λέξεις
Ο κ. Κάλμαν εξήγησε ότι
όταν τιμωρούμε τα παιδιά για τη χρήση συγκεκριμένων λέξεων, αυτό τους διδάσκει
ότι οι λέξεις είναι πολύ επιβλαβείς. Και όταν ένας ενήλικας τιμωρεί ένα παιδί
επειδή είπε κάτι άσχημο, εντείνει τις εχθροπραξίες και αφαιρεί τη λύση για την
επίλυση του ζητήματος από τα χέρια του παιδιού.
«Κανείς δεν μπορεί
να εγγυηθεί στα παιδιά του μια ζωή χωρίς δυσκολίες. Εάν προστατεύετε τα παιδιά
σας από τις κοινωνικές προκλήσεις της ζωής, αυτό τα αποδυναμώνει », είπε ο κ.
Κάλμαν.
Αντί να έχουν τους ενήλικες
να ενεργούν σαν αξιωματικοί επιβολής του νόμου κατά του εκφοβισμού, ο κ. Κάλμαν
συμβουλεύει να διδάσκουμε στα παιδιά τα ακόλουθα τέσσερα σημεία:
·
Ο πραγματικός λόγος για τον οποίο επιλέγονται από τους
εκφοβιστές είναι ότι αναστατώνονται όταν τους πειράζουν.
·
Οι ίδιοι συνεχίζουν την ίδια τους την
αναστάτωση.
·
Η αντεπίθεση και η αμυντική στάση πυροδοτούν περαιτέρω
τον εκφοβισμό.
·
Με το να μην αναστατώνεται, το παιδί υπερισχύει και
κάνει τους εκφοβιστές να σταματήσουν.
«Το να μην τιμωρούμε τα
παιδιά επειδή ασκούν την ελευθερία του λόγου, αποτελεί ένα τρόπο μείωσης του
εκφοβισμού», είπε ο κ. Κάλμαν. Διδάσκοντας στα παιδιά ότι όλοι έχουν το
δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου, αφαιρούμε μεγάλο μέρος της δύναμης του
εκφοβισμού και δίνουμε τη δύναμη στα παιδιά να είναι οι ίδιοι οι υποστηρικτές
του εαυτού τους.
Το δημοφιλές μοντέλο
ενθάρρυνσης γονέων και εκπαιδευτικών να αναφέρουν και να τιμωρούν τον
εκφοβισμό, συχνά οδηγεί σε κλιμάκωση της επιθετικότητας, σύμφωνα με την Susan
Kavich, διευθύντρια στο Σχολείο “Three Rivers” στο Τσάνναχον Ill της Πολιτείας
Ιλινόι.
Ο Δρ Doris M. Greenberg,
ένας Αναπτυξιολόγος και Παιδίατρος Συμπεριφορικής στη Σαβάνα της Τζώρτζια,
δήλωσε: «Από όλες τις προσεγγίσεις στο πρόβλημα του εκφοβισμού, ξεχωρίζει η
προσέγγιση του Ίζυ Κάλμαν».
Ωστόσο, πολλοί ειδικοί
κατά του εκφοβισμού πιστεύουν ότι οι γραφές του κ. Κάλμαν υπεραπλουστεύουν τα
πράγματα, και καλούν ένα παιδί που είναι πιθανό να έχει αναστατωθεί, να δείξει
εξαιρετική εγκράτεια και ωριμότητα.
Η Susan P. Limber,
κορυφαία ερευνητής του φαινομένου του εκφοβισμού στο Πανεπιστήμιο Clemson της
Νότιας Καρολίνας, είπε: «Θα θέλαμε να βρεθεί μια απλή λύση, αλλά δεν πιστεύω
ότι υπάρχει μια γρήγορη ρύθμιση - ένα πρόγραμμα διδασκαλίας ή μια σχολική
συνέλευση - σε αυτό το παλιό πρόβλημα εκφοβισμού. Δυστυχώς, ο εκφοβισμός είναι
ένα πολύ περίπλοκο πρόβλημα που σύμφωνα με τις έρευνες απαιτεί μια ολοκληρωμένη
συνεχή προσπάθεια και παρέμβαση σε πολλά επίπεδα, για να αλλάξει το κλίμα και
την νοοτροπία της κοινότητας.
Η Barbara Coloroso,
συγγραφέας του «Ο εκφοβιστής, το θύμα, και ο θεατής», δήλωσε: «Σε μικρή
απόσταση από τη ρητορική μίσους, υπάρχει το μίσος προς τα εγκλήματα, και υπάρχουν
και τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Ο εκφοβισμός δεν είναι ούτε
φυσιολογικός, φυσικός ή απαραίτητος. Είναι μια συμπεριφορά που τη μαθαίνει
κανείς. Πρέπει να σταματήσουμε τους εκφοβιστές».
Φυσικά, οι στρατηγικές
του κ. Κάλμαν είναι πιθανόν να είναι πιο αποτελεσματικές εάν χρησιμοποιηθούν
για να σταματήσουν τα πειράγματα στο ξεκίνημά τους. Ορισμένες καταστάσεις
εκφοβισμού είναι τόσο εξαντλητικές που ένα παιδί αισθάνεται ανίκανο να επιλύσει
τη σύγκρουση μόνο του, και πρέπει να καλέσει τους ενήλικες. Αλλά για
περιπτώσεις όπως αυτή της κόρη μου, η εκμάθηση αυτών των προσεγγίσεων μπορεί να
παρέχει ένα μπούσουλα από σειρά ενεργειών που θα βοηθήσει ένα παιδί να
αντιμετωπίσει την κοινωνική σύγκρουση με αυτοπεποίθηση.
Πριν μιλήσεις, ΑΚΟΥ!
Πριν γράψεις, ΣΚΕΨΟΥ!
Πριν πληγώσεις, ΝΙΩΣΕ!
Πριν μισήσεις, ΑΓΑΠΗΣΕ!
Πριν τα παρατήσεις, ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΕ!
Μα...πριν γεράσεις, ΖΗΣΕ!
