Μαθητές με προκλητική και ανάρμοστη συμπεριφορά

Περίπου το 10 τοις εκατό του πληθυσμού του σχολείου έχουν δυσκολίες σε θέματα που αφορούν στην ψυχική υγεία. Σε μια τυπική τάξη των 20 μαθητών, ένας στους δέκα μαθητές αντιμετωπίζει σοβαρές ψυχοκοινωνικές στρεσογόνες καταστάσεις που σχετίζονται με τη φτώχεια, την ενδοοικογενειακή βία, την κακοποίηση και την παραμέληση, το τραύμα, και την ψυχιατρική διαταραχή.

Τα παιδιά αυτά αποτελούν τη μεγαλύτερη πρόκληση στις σημερινές τάξεις.

Οι δυσκολίες που αφορούν στην ψυχική τους υγεία καθιστούν δύσκολο για αυτά να ελέγχουν τα συναισθήματά τους, και να επικεντρώνονται στη μάθηση. Συχνά στερούνται βασικές δεξιότητες που είναι απαραίτητες για να ρυθμίζουν τις συμπεριφορές τους και, μερικές φορές, ακόμα και να αναγνωρίζουν τις δικές τους ενέργειες. Μπορούν να είναι άκαμπτα και να έχουν ξεσπάσματα χωρίς προφανή λόγο – διαταράσσοντας την καθημερινή ρουτίνα στην τάξη. Μπορούν να απεμπλακούν κοινωνικά ή να προσκολλώνται στους γονείς, να έχουν υπνηλία, ή να είναι ευερέθιστα. Μπορούν να αψηφούν το προσωπικό του σχολείου και να διαφωνούν ακατάπαυστα. Είναι οι μαθητές που παίρνουν οι εκπαιδευτικοί από φόβο όταν τους έχουν στην τάξη τους.

Πολλές από τις ιστορίες τους είναι αποκαρδιωτικές.
Η εμπειρία μας, μας έχει διδάξει ότι για να είναι αποτελεσματική η προσπάθεια και να βοηθήσουμε κάθε μαθητή να “ξεκλειδώσει” το δυναμικό που κρύβει μέσα του, οι εκπαιδευτικοί χρειάζονται μια νέα προσέγγιση για να καταλάβουν τί είναι εκείνο που οδηγεί σε αυτή τη συμπεριφορά των μαθητών. Οι εκπαιδευτικοί χρειάζονται επίσης μια ποικιλία από στρατηγικές που θα τους επιτρέπουν να παρεμβαίνουν αποτελεσματικά πριν παγιωθεί η συμπεριφορά αυτή.

Η κατανόηση των εννοιών που περιγράφονται πιο κάτω βοηθά τους εκπαιδευτικούς να επιλέξουν τον καλύτερο δυνατό τρόπο με τον οποίο θα παρέμβουν στην “προβληματική” συμπεριφορά των μαθητών:

Η ανάρμοστη συμπεριφορά είναι ένα σύμπτωμα κάποιας υποκείμενης αιτίας.

Ένας μαθητής θα συμπεριφερόταν με τον κατάλληλο τρόπο αν μπορούσε. Αν ο μαθητής εμφανίζει προβληματική, συμπεριφορά που δεν μπορεί να προσαρμοστεί, αυτό είναι ένα σύμπτωμα που φανερώνει ότι κάποιες δεξιότητες δεν έχουν αναπτυχθεί. Όταν οι μαθητές ενεργούν με ανάρμοστη συμπεριφορά, αυτό είναι μία ένδειξη ότι έχουν “κολλήσει” και δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση.
Κάποιοι μπορεί να είναι υπερευαίσθητοι σε στρεσογόνες καταστάσεις με αποτέλεσμα να γίνονται υπερδραστήριοι.
Άλλοι μπορεί να μην έχουν τις βασικές κοινωνικές δεξιότητες που απαιτούνται για να αλληλεπιδράσουν με έναν συμμαθητή τους, ή μπορεί να στερούνται την ευελιξία που απαιτείται όταν τους ζητηθεί, για παράδειγμα, να καθαρίσουν το χώρο μετά από το σνακ, ή τέλος να μην μπορούν να αυτο-ρυθμίσουν τη συμπεριφορά τους για να αντέξουν μία κατάσταση που προκαλεί αρκετό άγχος.

Η συμπεριφορά είναι επικοινωνία

Ακόμα κι αν η συμπεριφορά των μαθητών μπορεί να φανεί περίεργη ή ενοχλητική, οι ενέργειες τους είναι σκόπιμες και είναι η προσπάθειά τους να λύσουν ένα πρόβλημα. Είναι σημαντικό να σταθούμε λίγο σε αυτό και να προσπαθήσουμε να αποκρυπτογραφήσουμε τί προσπαθεί να μας πει ο μαθητής, καθώς και ποιος είναι ο σκοπός (ή πρόθεση) της συμπεριφοράς αυτής. Με την πρακτική, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να εκπαιδευτούν στο να “ακούνε” το μήνυμα που μεταφέρει η συμπεριφορά αυτή, να “σπάσουν” τον κώδικα συμπεριφοράς, και να ανταποκριθούν με πιο παραγωγικό τρόπο.

Η συμπεριφορά έχει σκοπό

Η συμπεριφορά δεν είναι ποτέ τυχαία ή άσκοπη. Τα άτομα δεν θα επαναλάβουν μια συμπεριφορά, εκτός αν έχουν να πάρουν κάτι από αυτή. Συνήθως, πρόκειται για μια ανταπόκριση από τους άλλους ανθρώπους που δίνει κίνητρο για ανάρμοστη συμπεριφορά. Το “κλαψούρισμα” όπως και η υπόσχεση μπορούν να λειτουργήσουν για να τραβήξουν την προσοχή του δασκάλου.

Εάν ένας μαθητής έχει επανειλημμένα ξεσπάσματα με αποτέλεσμα να εγκαταλείπει συνέχεια την τάξη, ο εκπαιδευτικός έχει μάθει ότι τα ξεσπάσματα λειτουργούν ως μέσο για να αποδράσει ο μαθητής. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει πρώτα να καταλάβουν τι αποκομίζει ο μαθητής από την ανάρμοστη συμπεριφορά, με σκοπό να βρει διαφορετικούς τρόπους για να ανταποκριθεί, έτσι ώστε να μην ενισχύσει την ακούσια συμπεριφορά.

Η συμπεριφορά παρουσιάζεται με πρότυπα

Όταν οι εκπαιδευτικοί αισθάνονται ότι έχουν δοκιμάσει τα πάντα όσον αφορά στη συμπεριφορά ενός μαθητή, αλλά ο μαθητής εξακολουθεί να μην ενεργεί σωστά, το επόμενο βήμα είναι να το διερευνήσει με συστηματικό τρόπο. Το κλειδί για να σπάσει ο κώδικας συμπεριφοράς είναι να ψάξουν για τα πρότυπα. Αυτά τα πρότυπα μπορούν να βασιστούν σε κάποια στιγμή της ημέρας (χασμουριέται πάντα το πρωί πριν από το σνακ), σε μια δραστηριότητα (ρωτά πάντα για να πάει στην τουαλέτα, όταν ξεκινά μαθηματικά), στους ανθρώπους (συμμετέχει περισσότερο στην τάξη, όταν υπάρχει η εκπαιδευτικός που συμπαθεί), και πολλούς άλλους παράγοντες.
Εφόσον έχει ανακαλυφθεί το πρότυπο, η λειτουργία ή η πρόθεση της συμπεριφοράς θα...

αποκαλυφθεί: “Αχ! Αρνείται να μιλήσει κάθε φορά που μπαίνει στο δωμάτιο ένα άγνωστο πρόσωπο.” Κάθε συμπεριφορά έχει επίσης “βιβλιοστάτες”: οι περιβαλλοντικές μεταβλητές που εμφανίζονται πριν από την ανεπιθύμητη συμπεριφορά (τα προηγούμενα), και η απάντηση του εκπαιδευτικού και των συμμαθητών μετά την συμπεριφορά. Όταν προσπαθούν να κατανοήσουν τη συμπεριφορά, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να παρατηρούν αυτούς τους “βιβλιοστάτες”. Αυτοί αποτελούν το καύσιμο στη συμπεριφορά και της επιτρέπουν να συνεχίζεται.

Η μόνη συμπεριφορά που μπορούν να ελέγξουν οι εκπαιδευτικοί είναι η δική τους.

Παρά το γεγονός ότι τα σχέδια συμπεριφοράς συνήθως θεωρούνται ως ένας τρόπος για να βελτιωθεί η συμπεριφορά των μαθητών, τα καλά σχέδια συμπεριφοράς είναι πραγματικά ένας οδηγός που βοηθάει τους δασκάλους να αναπτύξουν νέες συμπεριφορές ώστε να μπορούν να αλληλεπιδρούν με τους μαθητές με έναν πιο παραγωγικό τρόπο.

Η συμπεριφορά μπορεί να μεταβληθεί

Σε κάποιες περιπτώσεις, όταν οι παρεμβάσεις είναι στοχευμένες για την κατανόηση της λειτουργίας της συμπεριφοράς του μαθητή και της διδασκαλίας των δεξιοτήτων που δεν έχουν καλλιεργηθεί, ο μαθητής μπορεί να αλλάξει σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Αν ο μαθητής έχει ακατάλληλη συμπεριφορά για χρόνια και δεν διαθέτει τα απαραίτητα προσόντα, μπορεί να χρειαστεί περισσότερος χρόνος για να αλλάξει. “Είχαμε κάποιους μαθητές που σταμάτησαν να συμπεριφέρονται με ανάρμοστο τρόπο για μια περίοδο τριών εβδομάδων, ενώ άλλοι μαθητές έχουν βαθμιαία αλλαγή στη συμπεριφορά για μια περίοδο τριών ετών”.

Όσο πιο εντατικά διδάσκεται ο μαθητής τις δεξιότητες που δεν έχουν αναπτυχθεί επαρκώς, και όσο περισσότερο το περιβάλλον έχει αλλάξει για να ενθαρρύνει την κατάλληλη συμπεριφορά, τόσο πιο γρήγορα αναμένεται να αλλάξει η συμπεριφορά του μαθητή.

Βασικές συμβουλές:

Η αλλαγή που διαρκεί

Όταν εστιάζουμε στην αιτία που οδηγεί στη συμπεριφορά του μαθητή, παρέχουμε ένα πλαίσιο για ένα διαφορετικό είδος σχεδίου παρέμβασης στη συμπεριφορά.

Ο στόχος του “Σχεδίου” είναι να αλλάξει η ανάρμοστη συμπεριφορά σε κατάλληλη συμπεριφορά μακροπρόθεσμα, αντί, για παράδειγμα, να γίνει απλή «διαχείριση της συμπεριφοράς» μέχρι το τέλος του έτους. Η επίτευξη αυτής της αλλαγής απαιτεί από τους εκπαιδευτικούς να ακολουθήσουν πέντε βασικά βήματα που εμπεριέχουν τις θεμελιώδεις έννοιες που περιγράφονται παραπάνω.

Διαχείριση όσων έχουν προηγηθεί

Αυτό αναφέρεται στην ελαχιστοποίηση ή τη φιλοξενία των πραγμάτων στο περιβάλλον που τείνουν να εγείρουν ένα περιστατικό με ανάρμοστη συμπεριφορά. Κατανοώντας ποιες προηγούμενες καταστάσεις είναι προβληματικές για ένα μαθητή, όπως το να είναι κοντά σε άλλους μαθητές ή να διαβάζει δυνατά, ο δάσκαλος μπορεί να παρεμβαίνει αποτελεσματικά και να δημιουργεί ένα περιβάλλον στην τάξη που να είναι υποστηρικτικό και προληπτικό.

Ενίσχυση επιθυμητής συμπεριφοράς

Εάν ένας μαθητής δεν μπορεί να ανεχθεί τις ακαδημαϊκές απαιτήσεις χωρίς να ξεσπάσει, ο δάσκαλος μπορεί να ξεκινήσει ζητώντας του να κάνει μόνο 10 λεπτά της εργασίας, να τον ενισχύσει, και με την πάροδο του χρόνου να χτίσει την ανοχή του μαθητή. Καθώς ο μαθητής κάνει μικρή προσπάθεια για αυτορρύθμιση ή για τη χρήση των δεξιοτήτων πριν της κοινωνικοποίησης, ο δάσκαλος θα τον ενισχύσει και θα τον ανταμείψει.

Διδάξτε μια εναλλακτική συμπεριφορά

Ο μαθητής θα πρέπει να διδάσκεται μια εναλλακτική συμπεριφορά – μια συμπεριφορά κατάλληλη που θα εξυπηρετεί τον ίδιο σκοπό με την ανάρμοστη συμπεριφορά – η οποία θα πρέπει να χρησιμοποιείται, ενώ ο μαθητής προσπαθεί να ενισχύσει τις δεξιότητες που απαιτούνται για να συμπεριφέρεται σωστά με την κατάλληλη μέθοδο επικοινωνίας. Για παράδειγμα, αντί να χτυπάει τις γροθιές του στο γραφείο όταν βρίσκει την ανάγνωση απογοητευτική, θα μπορούσε να διδάσκεται να ζητάει ευγενικά, “Μπορώ να έχω ένα διάλειμμα, παρακαλώ;”

Προσδιορίστε τις δεξιότητες που δεν έχουν αναπτυχθεί

Η διδασκαλία στο μαθητή, δεξιοτήτων που δεν έχουν αναπτυχθεί, εξαλείφει τελικά την ανάγκη για μια εναλλακτική συμπεριφορά. Για παράδειγμα, στην περίπτωση του μαθητή που χτυπάει τη γροθιά μπορεί να χρειαστεί να δουλευτούν οι δεξιότητες ανάγνωσης, ίσως με περισσότερη υποστήριξη.

Ανταποκριθείτε στην ανάρμοστη συμπεριφορά του μαθητή με έναν τρόπο που να την αποτρέπει
Όταν η πρόληψη πάει στραβά και τα περιστατικά συμβαίνουν, οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να ενισχύσουν την επιθυμητή συμπεριφορά του μαθητή, και να αποφεύγουν την κατά λάθος ενίσχυση της μη επιθυμητής συμπεριφοράς.

Πηγή: ikidcenters

 iPaideia.gr