Είναι η εξάρτηση από το internet και τα smartphones η νέα τάση της εποχής; Η απάντηση είναι μάλλον ναι. Άνθρωποι είναι σε ένα μέρος μαζί και ταυτόχρονα χώρια, ο καθένας στην οθόνη του κινητού, του tablet ή του υπολογιστή του. Μπορούμε να πούμε ότι αυτό συνέβαινε και παλαιότερα, με τα βιβλία ή τις εφημερίδες; Συνέβαινε.
Με το έντυπο μέσο όμως ο άνθρωπος φαίνεται να μπορούσε να θέσει πιο ξεκάθαρα όρια για το ποιες στιγμές και για πόση διάρκεια θα ασχοληθεί με αυτό. Αντίθετα στο internet οι δραστηριότητες, οι πληροφορίες και οι σελίδες στις οποίες μπορεί κάποιος να εκτεθεί είναι ανεξάντλητες, εμπλουτίζονται διαρκώς, κι επομένως, είναι δυσκολότερα ελέγξιμες. Με την έλευση δε των smartphones έχουμε πια τη δυνατότητα να είμαστε διαρκώς κι οπουδήποτε συνδεδεμένοι στο internet, εάν το επιθυμούμε.
Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν το internet στον ελεύθερο χρόνο τους για διάφορους λόγους: για να ενημερωθούν, να ψυχαγωγηθούν, να αλληλεπιδράσουν με άλλους, να φλερτάρουν, να καλύψουν σεξουαλικές τους ανάγκες, να δημιουργήσουν σχέσεις. Εφόσον ο άνθρωπος καλύπτει – σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό – τις παραπάνω ανάγκες, ενισχύεται να ξαναχρησιμοποιήσει το internet.
Η χρήση του internet είναι ελκυστική από πολλές σκοπιές. Μπορεί κάποιος να το χρησιμοποιήσει με άνεση κι ευκολία – ιδιαίτερα στην περίπτωση των smartphones, που οι άνθρωποι τα μεταφέρουν μαζί τους οπουδήποτε. Επιπλέον είναι ο οικονομικότερος τρόπος αλληλεπίδρασης κι επικοινωνίας (συγκριτικά π.χ. με το τηλέφωνο). Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Facebook κ.λπ) φαίνεται να καλύπτουν όλες τις παραπάνω ανάγκες μας (για ενημέρωση, ψυχαγωγία, αλληλεπίδραση με ανθρώπους, μοίρασμα προσωπικών μας στιγμών - παρακολούθηση των προσωπικών στιγμών των άλλων κ.λπ). Έχουμε ακόμη τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε, εάν θέλουμε, μία ιδανική προσωπικότητα ή ένανεξιδανικευμένο τρόπο ζωής, ο οποίος ενδέχεται να διαφέρει πολύ από αυτό που πραγματικά είμαστε, βελτιώνοντας έτσι την αυτοεικόνα μας και λαμβάνοντας αποδοχή.
Στο διαδίκτυο ο χρήστης μπορεί να επικοινωνήσει με ασφάλεια, ακόμη και με αγνώστους, παραμένοντας ανώνυμος. Έχουμε τη δυνατότητα να μη μας δουν και να αποκρύψουμε βασικά στοιχεία της ταυτότητάς μας, όπως το φύλο ή την ηλικία μας – εάν το επιθυμούμε. Το internet βοηθάει συχνά τους ανθρώπους να χαλαρώσουν τις αναστολές τους, να έχουν μία πιο άνετη συμπεριφορά, χωρίς να ανησυχούν για τις συνέπειες – κυρίως όταν υπάρχει ανωνυμία. Έτσι ο χρήστης μπορεί να νιώθει ότι έχει μεγαλύτερο έλεγχο της κατάστασης, σε σχέση με την πραγματική ζωή. Το internet παρέχει μία ευκολία διαφυγής από δυσάρεστα συναισθήματα κι ανάληψη ευθύνης που θα υπήρχε στην πραγματική ζωή, αν προχωρούσαμε σε ακραίες συμπεριφορές, όπως λεκτικές επιθέσεις ή παραβιαστικές σεξουαλικές συμπεριφορές.
Ο εθισμός στο internet μπορεί να εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους. Μία μορφή εθισμού είναι η υπερβολική – καταναγκαστική αναζήτηση πληροφοριών. Άλλες μορφές μπορεί να είναι ο εθισμός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στις διαδικτυακές σχέσεις, ή στο διαδικτυακό sex (cybersex & cyberporn). Μπορεί ακόμη να εκδηλώνεται με εμμονή στον τζόγο, σε αγορές ή σε ηλεκτρονικά παιχνίδια.
Ο εθισμένος στο internet έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
1) Ασχολείται διαρκώς με το internet,
2) Χρησιμοποιεί το internet για να αλλάξει τη διάθεσή του (να νιώσει καλύτερα, να ηρεμήσει, να ξεφύγει από την πραγματικότητα),
3) Χρησιμοποιεί το internet πολύ περισσότερο χρόνο από το μέσο χρήστη ή χρειάζεται να αφιερώνει σταδιακά όλο και περισσότερο χρόνο,
4) Έχει πολύ μεγάλη επιθυμία να συνδεθεί, κι όταν αυτό δεν είναι εφικτό, νιώθει αναστάτωση και νευρικότητα,
5) Μετά από υπερβολική χρήση, ο ίδιος ή το περιβάλλον του βιώνουν δυσάρεστα συναισθήματα,
6) Έχει κάνει συνήθως αποτυχημένες προσπάθειες να περιορίσει την υπερβολική χρήση,
7) Αρνείται την εξάρτησή του από το διαδίκτυο, προβάλλοντας διάφορες αιτιολογίες: «όλοι το χρησιμοποιούν σήμερα», «είναι μέρος της δουλειάς μου», «θέλω να ενημερώνομαι»,
8) Συνεχίζει την κατάχρηση, παρά τις συνέπειες που έχει αυτό σε διάφορους τομείς της ζωής του (προβλήματα σε οικογενειακές, συντροφικές, εργασιακές σχέσεις ή σχολική ζωή).
Με το internet συμβαίνει το εξής παράδοξο:
από τη μία «κοινωνικοποιούμαστε», κι από την άλλη απομονωνόμαστε. Οι αιτίες του εθισμού στο διαδίκτυο μπορεί να είναι πολλές: οικονομικά ή σχεσιακά προβλήματα ή η έλλειψη ενός δικτύου υποστήριξης (οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον). Συχνά οι εξαρτημένοι από το internet αξιολογούν αρνητικά τον εαυτό τους, έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, κοινωνικό άγχος/φοβίες και θεωρούν τους εαυτούς τους πιο αποτελεσματικούς σε ένα διαδικτυακό περιβάλλον, παρά στην πραγματική ζωή που φαίνεται πιο απειλητική. Έχει βρεθεί επίσης ότι άλλες προγενέστερες ή τωρινές εξαρτήσεις (αλκοόλ, ναρκωτικά, τζόγος, υπερφαγία) σχετίζονται με τον εθισμό στο διαδίκτυο. Τέλος, το αίσθημα μοναξιάς και η κατάθλιψη είναι οι σημαντικότεροι λόγοι εξάρτησης από το internet. Όλα τα παραπάνω προβλήματα ενισχύονται μέσω της κατάχρησης του διαδικτύου. Αυτό σημαίνει ότι οικονομικά και σχεσιακά προβλήματα, το βαθύτερο αίσθημα μοναξιάς που βιώνει κάποιος ή η καταθλιπτική του διάθεση δε θα επιλυθούν, αντιθέτως θα οξυνθούν, μέσα από τη διαρκή ενασχόληση με το internet.
Το προφίλ των ανθρώπων που είναι εξαρτημένοι από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα smartphones μπορεί να διαφέρει πολύ από αυτό του αποσυρμένου και κλειστού ανθρώπου. Μπορεί να είναι άνθρωποι κοινωνικοί κι εξωστρεφείς που καταλήγουν όμως να «χάνουν» προσωπικές στιγμές ή να βιώνουν επιπλέον στρες, εξαιτίας της υπερενασχόλησής τους με τα μέσα.
Το πρώτο βήμα που χρειάζεται να κάνει κάποιος, προκειμένου να απεξαρτηθεί από το διαδίκτυο, είναι να αναγνωρίσει την υπερβολική χρήση και τις επιπτώσεις που έχει στη ζωή του. Στις περιπτώσεις που κάποιος προτιμά τη διαδικτυακή ζωή από την πραγματική, θα χρειαστεί να μπει σε μια ψυχοθεραπευτική διαδικασία για να αναπτύξει σταδιακά την απαραίτητη αυτοεκτίμηση κι αυτοπεποίθηση, που θα του επιτρέψει να σχετίζεται περισσότερο στην πραγματική ζωή, παρά στη διαδικτυακή. Στην ίδια λογική θα χρειαστεί να αναπτύξει κοινωνικές δεξιότητες που χρειάζονται για τη δημιουργία σχέσεων στην εκτός internet ζωή.
Επίσης, μέσα από την ψυχοθεραπεία, θα βρει τη δύναμη να ασχοληθεί πιο ουσιαστικά με τις σχέσεις του - και τα όποια προβλήματα υπάρχουν, με την καταθλιπτική του διάθεση και με δυσφορικά συναισθήματα που μπορεί να σχετίζονται με διάφορους τομείς της ζωής του. Όπως όλες οι εξαρτήσεις, έτσι και η εξάρτηση από το διαδίκτυο, είναι συχνά ένας τρόπος διαφυγής από την πραγματικότητα, που μπορεί να παρέχει ένα αίσθημα άμεσης ευφορίας ή αποφυγής δυσάρεστων συναισθημάτων.
Κάποιοι άλλοι μπορεί να χρειαστεί να επεξεργαστούν σημαντικές ανασφάλειες που έχουν σχετικά με τηναυτοεικόνα τους, έτσι ώστε να μην έχουν τόσο μεγάλη ανάγκη από την εφήμερη ενίσχυση κι επιβεβαίωσή τους από διαδικτυακούς φίλους. Σε γενικές γραμμές, ο άνθρωπος που κάνει κατάχρηση του διαδικτύου – όπως συμβαίνει πιο έντονα τα τελευταία χρόνια με την εξάπλωση των smartphones - καταλήγει να είναι διαρκώς «αλλού» από εκεί που πραγματικά είναι, χάνοντας συχνά ευκαιρίες να έρθει πραγματικά κοντά με ανθρώπους, να ισχυροποιήσει δεσμούς και να δημιουργήσει νέες κοινές εμπειρίες.
Συνοψίζοντας, το internet είναι απαραίτητο εργαλείο δουλειάς για πάρα πολλούς ανθρώπους, σημαντικό μέσο διευκόλυνσης της επικοινωνίας μας, ενημέρωσης και, συχνά, ψυχαγωγίας. Με την εξάπλωσή του όμως – κυρίως μέσω των smartphones – ο άνθρωπος χρειάζεται να θέσει πιο συνειδητά κάποια όρια στη χρήση, προκειμένου να αποφύγει εθιστικές συμπεριφορές.
Πηγή: Σφακιανάκης, Ε., Σιώμος, Κ. & Φλώρος, Γ. (2012). Εθισμός στο Διαδίκτυο και άλλες Διαδικτυακές Συμπεριφορές Υψηλού Κινδύνου. Αθήνα: Εκδόσεις Λιβάνη.
Πηγή: Σφακιανάκης, Ε., Σιώμος, Κ. & Φλώρος, Γ. (2012). Εθισμός στο Διαδίκτυο και άλλες Διαδικτυακές Συμπεριφορές Υψηλού Κινδύνου. Αθήνα: Εκδόσεις Λιβάνη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου