Ο Εκπαιδευτικός ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ εκπαιδευτής αλόγων κούρσας

Δημήτρης Τσιριγώτης, Φυσικός

Τι έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια και οι εκπαιδευτικοί του σχολείου στη χώρα μας δεν χαίρουν, ως κλάδος, ιδιαίτερης εκτίμησης; 

Φυσικά το να πούμε ότι οι εκπαιδευτικοί σήμερα είναι λιγότερο καλλιεργημένοι, με λιγότερα προσόντα και λιγότερο κοντά στα παιδιά από τους παλιότερους είναι επιχειρήματα που καταρρέουν με κρότο. 

Αυτό που συμβαίνει λοιπόν είναι ότι έχουν αλλάξει οι προσδοκίες των γονέων. Και αυτό που έχει χάσει την αξία του δεν είναι οι εκπαιδευτικοί ως πρόσωπα αλλά ως ο ρόλος που τους ζητούν οι άλλοι να παίξουν.

Ενώ παλιότερα οι γονείς έστελναν τα παιδιά τους στο σχολείο «για να μάθουν γράμματα και να γίνουν σωστοί άνθρωποι στην κοινωνία» σήμερα αυτό έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα αφού αυτό που λαχταρούν είναι «να περάσουν στο πανεπιστήμιο». Με κάθε κόστος και με κάθε τίμημα. Ακόμα και εις βάρος των παιδιών τους. 

Από τη στιγμή λοιπόν που αυτή την εργασία την έχει αναλάβει κατά αποκοπή η παραπαιδεία αυτό για τους γονείς σημαίνει ότι οι εκπαιδευτικοί του σχολείου είναι ανάξιοι και αχρείαστοι. Η χρησιμοθηρική και ωφελιμιστική αντιμετώπιση της παιδείας από τους γονείς είναι η βασική αιτία της απαξίωσης των δημόσιων εκπαιδευτικών. 

Αν όμως βλέπεις το παιδί σου ως άλογο κούρσας τότε το επόμενο βήμα είναι να επιλέξεις εκείνον τον εκπαιδευτή που διαθέτει τα καλύτερα αναβολικά για το ντοπάρει. Και έτσι όπως στον αθλητισμό το ντόπινγκ το γεννάει ο πρωταθλητισμός, έτσι και στην εκπαίδευση την εκτόξευση της παραπαιδείας που συνοδεύεται παράλληλα από την απαξίωση του σχολείου την δημιουργεί ο ανταγωνισμός των γονέων για την επιτυχία των παιδιών τους. 

Όσο στο μυαλό των γονέων θα είναι να προηγείται το δικό τους παιδί μερικά μέτρα κατά την εκκίνηση του τελικού αγώνα των πανελλαδικών εξετάσεων τόσο θα θεωρούν καλούς εκπαιδευτικούς αυτούς που τους «μαθαίνουν το παρακάτω» και τους δείχνουν πώς να «κόψουν δρόμο» : τους νηπιαγωγούς που μαθαίνουν τα παιδιά ανάγνωση και γραφή πριν την ώρα τους, τους δασκάλους που βάζουν υπερβολική δουλειά για το σπίτι με φωτοτυπίες και με οδηγίες προς τους γονείς για το πώς θα διαβάσουν τα παιδιά τους και τους καθηγητές εκείνους που κάνουν φροντιστήριο στο σχολείο. 

Δηλαδή ιδιότυπες μορφές παραπαιδείας ακόμα και μέσα στο ίδιο το σχολείο όπου οι εκπαιδευτικοί τις προσφέρουν με μοναδικό κέρδος την αποδοχή των γονέων. Η πίεση που δέχονται οι εκπαιδευτικοί είναι ασφυχτική και υπόγεια και γι’ αυτό λίγοι είναι εκείνοι που ανθίστανται, κινδυνεύοντας όμως να πληρώσουν το κόστος της απόρριψης από τους γονείς.

Εμείς οι εκπαιδευτικοί του σχολείου οφείλουμε να αρνούμαστε να παίξουμε αυτούς τους ρόλους όσο και αν μας πιέζει η γνώμη των γονέων. Οφείλουμε να πείσουμε τους γονείς ότι διαλέγουμε τον δύσκολο δρόμο φροντίζοντας για την ολόπλευρη ωρίμανση των παιδιών τους, αρνούμενοι να τα αντιμετωπίσουμε μόνο ως υποψηφίους επιτυχόντες στο πανεπιστήμιο. Οφείλουμε να υπερασπιστούμε τον κλάδο μας απέναντι στις τόσο άδικες κατηγορίες που μας προσάπτει μεγάλη μερίδα των γονέων μεταθέτοντας ουσιαστικά τις δικές της ευθύνες. Ελπίζω πως το παρακάτω κείμενο, που έχει έντονο το στοιχείο της κριτικής προς ένα αρκετά μεγάλο μέρος των γονέων, να τους βοηθήσει να αλλάξουν γνώμη για τις κατηγορίες που προσάπτουν στους εκπαιδευτικούς του σχολείου. 

Και να γίνει επιτέλους συνείδηση ότι παρόλο που γονείς και εκπαιδευτικοί υποστηρίζουν την ίδια ομάδα- εκείνη των παιδιών- για τα θέματα της εκπαίδευσης των παιδιών οι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν καλύτερα. 

Μερικές από αυτές τις κατηγορίες είναι οι εξής :

Οι εκπαιδευτικοί του σχολείου δεν αγαπούν τη δουλειά τους
Όσοι τα ισχυρίζονται αυτά σίγουρα δεν πρέπει να έχουν βρεθεί σε εκείνες τις παρέες που οι περισσότεροι είναι εκπαιδευτικοί. Ξέρετε αυτές που είναι εφιαλτικές για όλους τους υπόλοιπους της παρέας. Που άμα αρχίσει η συζήτηση για το Γιωργάκη του Β4 και την Μαιρούλα του Α5 ξέρεις ότι κάπως έτσι θα κυλήσει όλη η βραδιά. 

Για κολλημένους με τη δουλειά τους, για επαγγελματική διαστροφή μπορείς να κατηγορήσεις τους εκπαιδευτικούς αλλά σίγουρα όχι για αδιαφορία. Είναι τέτοια η φύση της δουλειάς τους που θέλοντας και μη δένονται με τα παιδιά και το νοιάξιμο είναι αναπόφευκτο. 

Και αν σήμερα που η δημόσια εκπαίδευση βάλλεται από παντού, το δημόσιο σχολείο συνεχίζει να στέκεται αξιοπρεπώς στη θέση του, αυτό οφείλεται αποκλειστικά στο μεράκι και στο πάθος των εκπαιδευτικών. Γιατί όλοι οι άλλοι φαίνεται να το έχουν εγκαταλείψει στη μοίρα του.

Οι καθηγητές του σχολείου δεν προετοιμάζουν επαρκώς τους μαθητές για εξετάσεις
Αλήθεια είναι. Πως μπορείς να προετοιμάσεις κάποιον μαθητή για εξετάσεις όταν είναι ήδη έτοιμος; Όταν καλείσαι να του διδάξεις πράγματα που ήδη ξέρει; Όταν στη Β΄ Λυκείου οι μαθητές κάνουν τα μαθήματα της Γ΄ Λυκείου; Όταν τα καλοκαίρια κάνουν θερινά μαθήματα για την επόμενη χρονιά; Όταν κάποιοι άλλοι...  φρόντισαν απλά να προηγηθούν χρονικά και να ακυρώσουν τη δική σου αποστολή, μετατρέποντας εσένα σε αχρείαστο, φωνάζοντάς σε άχρηστο.

Στο δημόσιο σχολείο χάνονται πάρα πολλές ώρες μαθήματος
Και γιατί παρακαλώ να θεωρούνται χαμένες οι ώρες που δεν είναι αφιερωμένες στην παραδοσιακή μορφή μαθήματος; 

Γιατί να θεωρούνται χαμένες οι ώρες που οι μαθητές κάνουν πρόβες για μια γιορτή, που πάνε μια εκπαιδευτική επίσκεψη, που παρακολουθούν μια ομιλία ή μια θεατρική παράσταση; Φυσικά αν το μόνο που μας ενδιαφέρει είναι οι βαθμοί και η επιτυχία στις εξετάσεις τότε ναι πρόκειται για χαμένες ώρες. Μήπως να σκεφτούμε λίγο τι είναι σχολείο; Γιατί αν το θεωρούμε ως φάμπρικα παραγωγής επιτυχόντων τότε η παραγωγή δεν πάει καθόλου καλά. 

Αν όμως μας ενδιαφέρει η πραγματική μόρφωση των παιδιών αυτό που θα απαιτούσαμε είναι αυτό που γίνεται σε όλες τις άλλες χώρες με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης: Λιγότερο παραδοσιακό μάθημα, λιγότερη ύλη και περισσότερες δραστηριότητες που καλλιεργούν πνευματικά και συναισθηματικά τους μαθητές.

Παλιά οι εκπαιδευτικοί είχαν αξία, τώρα τα παιδιά δεν τους σέβονται.
Ακόμα και δεχτούμε ότι κάτι τέτοιο εν μέρει ισχύει πρέπει να αναρωτηθούμε ποιος έχει φροντίσει για αυτή την απαξίωση. Να πούμε για τους πολιτικούς εκείνους που έχουν χαρακτηρίσει τους εκπαιδευτικούς ως τεμπέληδες, αδιάφορους και ανίκανους κλείνοντας το μάτι στον κοινωνικό αυτοματισμό. Να πούμε για τα ΜΜΕ. Να πούμε για εκείνους τους ιδιοκτήτες φροντιστηρίων και εκπαιδευτηρίων που φροντίζουν επιμελώς για την δυσφήμηση των δημόσιων λειτουργών αφού με αυτό τον τρόπο επιβεβαιώνουν την ανάγκη να υπάρχουν. Τέλος να πούμε για όλους εκείνους τους γονείς που έχουν βάλει το χέρι τους για να χαθεί αυτός ο σεβασμός. 

Τι νομίζουν δηλαδή ότι τα παιδιά τους δεν τους ακούν όταν εκείνοι προβαίνουν στην αποδόμηση των δασκάλων τους; Όσο για εκείνους που ισχυρίζονται ότι τα παλαιότερα χρόνια όταν και εκείνοι ήταν μαθητές οι εκπαιδευτικοί άξιζαν το σεβασμό τους ας αναλογιστούν πρώτα τι τους έλεγαν και οι δικοί τους γονείς για εκείνους τους εκπαιδευτικούς. Τι θα έλεγαν άραγε οι γονείς αυτοί εάν οι σημερινοί εκπαιδευτικοί εφάρμοζαν μερικές από τις μεθόδους του χθες που τότε είχαν κοινωνική αποδοχή όπως του απόμακρου δασκάλου που τον έτρεμαν οι μαθητές και που ενίοτε έδινε παραδειγματικές τιμωρίες και συχνά πυκνά μοίραζε κανένα χαστούκι και καμιά στο χέρι με το χάρακα; 

Δεν νομίζω να συμφωνούσαν. Τα πράγματα λοιπόν έχουν αλλάξει. Καλό είναι λοιπόν να προσαρμοζόμαστε στο σήμερα, να μην εξωραΐζουμε το παρελθόν υποτιμώντας το παρόν και σαμποτάροντας το μέλλον.

Αφού κάνουν λειτούργημα, γιατί τους απασχολεί ο χαμηλός μισθός τους;
Εντάξει αυτό το αστείο πρέπει κάποτε να τελειώσει. Γιατί περί αστείου πρόκειται. Λες και ο εκπαιδευτικός πρέπει να είναι κοσμοκαλόγερος, που οφείλει να παραμερίζει τη δική του ανάγκη για αξιοπρεπή ζωή υπέρ των υπολοίπων. 

Η αλήθεια είναι ότι ο κλάδος μας είναι αυτός που από το δημόσιο έχει υποστεί τις μεγαλύτερες μειώσεις. Υπάρχει κυριολεκτικά απόγνωση. Για πολλούς η μείωση είναι της τάξης του 50 % .Στα δε ζευγάρια που είναι και οι δυο σύζυγοι εκπαιδευτικοί-πράγμα πολύ σύνηθες- η κατάσταση είναι τραγική: έχουμε 50 % μείωση επί 2 που σημαίνει ότι πληρώνονται και δυο μαζί σχεδόν ότι πριν από 5 χρόνια ο ένας μόνος τους. 

Δεν είναι λοιπόν σαν να έχει απολυθεί ο ένας από τους δύο και μάλιστα να είναι υποχρεωμένος να δουλεύει αμισθί; Τι είναι λοιπόν χειρότερο: η ανεργία ή το να δουλεύεις σχεδόν τσάμπα; Όσοι λοιπόν φαντασιώνονται τον εκπαιδευτικό ως όσιο-μάρτυρα ή σούπερ-ήρωα ας κατανοήσουν ότι για να μπορεί κάποιος να βουτάει στον κόσμο των παιδιών πρέπει να έχει ανάσες από τον κόσμο των μεγάλων. Με ασθμαίνοντες εκπαιδευτικούς μόνο ξέπνοη παιδεία μπορούμε να περιμένουμε.

Ναι αλλά υπάρχουν αργόμισθοι εκπαιδευτικοί
Υπάρχουν, αλλά πλέον είναι ελάχιστοι. Φυσικά η γενίκευση της περιπτωσιολογίας που είναι πλέον κάτι σαν εθνικό μας σπορ τους κάνει να φαίνονται πολλοί περισσότεροι. Υπάρχει όμως μια κατηγορία καθηγητών – κυρίως Λυκείου- που νιώθει ματαίωση και παραίτηση η οποία συγχέεται με την αργομισθία. Είναι καθηγητές που «τους έχει πάρει από κάτω». 

Σε ένα τελείως απαξιωμένο Λύκειο που οι μαθητές στην πλειοψηφία τους θεωρούν περιττό, απαιτούνται από τους καθηγητές τεράστια ψυχικά αποθέματα για να βρουν ένα νόημα και έναν τρόπο να υπάρχουν. Κάποιοι λοιπόν αδυνατούν να αντισταθούν σε αυτή την ισοπέδωση αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι αργόμισθοι ή λαμόγια.

 Ξέρετε στην ορολογία της stand-up comedy πως ονομάζουν οι ηθοποιοί που στέκονται μπροστά σε ζωντανό κοινό τις άτυχες στιγμές τους, δηλαδή τα αστεία που λένε αλλά δεν γελάει κανείς; «Θανάτους» τα ονομάζουν. Μάλιστα στο τέλος της παράστασης αξιολογούν την επίδοσή τους με βάση τους πόσους «θανάτους» είχανε. Κάτι τέτοιο συμβαίνει και με αρκετούς καθηγητές. Βιώνουν καθημερινά πολλούς τέτοιους «θανάτους» που τους οδηγούν προοδευτικά στην επαγγελματική εξάντληση(burnout). Το όλο σκηνικό θυμίζει κάποιον που σε μια παρέα προσπαθεί να περιγράψει μια αστεία ιστορία ή ένα ανέκδοτο και πετάγεται κάποιος άλλος και αναφωνεί :«α αυτό, το έχω ακούσει». Για σκεφτείτε τώρα τη θέση αυτού που περιγράφει αν αυτοί που «το έχουν ακούσει» είναι οι περισσότεροι. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στην τάξη. Πόσο εύκολο είναι λοιπόν να δίνεις παράσταση καθημερινά μπροστά σε παντελώς αδιάφορο κοινό και πόσους λαγούς αλήθεια χωράει ένα καπέλο;

Οι εκπαιδευτικοί φοβούνται την αξιολόγηση, γιατί είναι ανεπαρκείς
Είναι αλήθεια ότι φοβούνται αλλά όχι για τον λόγο που προβάλλεται. Ο πραγματικός λόγος είναι ότι είναι πλήρως ενημερωμένοι σχετικά με το τι έχει συμβεί στις άλλες χώρες που εφάρμοσαν τέτοιου είδους νεοφιλελεύθερα εργαλεία όπως η αξιολόγηση: απολύσεις, κλείσιμο σχολείων, τρομοκράτηση και πειθάρχηση των εκπαιδευτικών, μετατροπή τους σε αυτάρεσκους δούλους που κοιτάνε να τα έχουν καλά με όλους και κυρίως με αυτούς από τους οποίους θα κριθούν κ.α. Ο φόβος φυλάει τα έρμα φωνάζουν κάποιοι, ισχυριζόμενοι τάχα μου ότι είναι θέμα κοινωνικής δικαιοσύνης όλοι να αξιολογούνται εξίσου σαν να είναι ένοχοι μέχρις αποδείξεως του εναντίον. Το να θες όμως να υποφέρουν οι άλλοι όσα θεωρείς ότι υποφέρεις εσύ δεν είναι κοινωνική δικαιοσύνη αλλά μάλλον χαιρεκακία και κανιβαλισμός.

Ο Έλληνας εκπαιδευτικός δεν έχει ανάγκη από αξιολόγηση. Αξία έχει και γνωρίζει την αξία της αποστολής του. Από εμπιστοσύνη είναι που έχει ανάγκη. Κυρίως να μην του αμφισβητούν την αξιοπρέπειά του.

Δημήτρης Τσιριγώτης, Φυσικός

 iPaideia