Τεχνικές πειθαρχίας στους εφήβους: Θέτουμε όρια

Η πειθαρχία δεν αφορά την τιμωρία αλλά το να διδάξουμε στα παιδιά κατάλληλους τρόπους συμπεριφοράς.

Για τους εφήβους, πειθαρχία σημαίνει να συμφωνήσετε μαζί τους για τη θέσπιση κατάλληλων ορίων και να τους υποστηρίξετε για να συμπεριφέρονται μέσα σ’ αυτά τα όρια.

Σε έναν έφηβο, χρειάζεται οπωσδήποτε να χρησιμοποιήσεις όρια για να τον βοηθήσεις να μάθει να είναι ανεξάρτητος, να αναλαμβάνει την ευθύνη για τη συμπεριφορά του και τα αποτελέσματά της και να επιλύει προβλήματα. Είναι απαραίτητο να αποκτήσει αυτές τις δεξιότητες για να γίνει ένας ενήλικας που θα έχει δικά του πρότυπα αποδεκτής συμπεριφοράς και σεβασμού προς τους άλλους.

Ένα σημαντικό κομμάτι αυτής της διαδικασίας είναι να μάθει να τηρεί κάποιους ξεκάθαρους κανόνες και συνέπειες παράβασης που έχετε συμφωνήσει εξαρχής.

Οι έφηβοι δεν έχουν όλες τις απαραίτητες δεξιότητες για να παίρνουν τις δικές τους αποφάσεις. Ακόμη κι αν σας λένε ότι δεν χρειάζονται καθοδήγηση, αυτό, σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, δεν ισχύει. Ανεξάρτητα με το τι λένε ή πόσο επιμένουν, δεν είναι έτοιμοι ακόμη να πάρουν την ευθύνη για όλα. Υπάρχουν φορές που οι γονείς χρειάζεται να ελέγξουν τι κάνει ο έφηβος.

Για να επηρεάσουν τη συμπεριφορά του εφήβου, οι γονείς μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις τεχνικές της θέσπισης ορίων και της εφαρμογής συνεπειών.

Τα όρια που συμφωνείτε έχουν σημαντική επιρροή στο παιδί σας. Οι έφηβοι στους οποίους τίθενται όρια για τη συμπεριφορά τους και συνέπειες για τις πράξεις τους, μαθαίνουν να έχουν αυτοέλεγχο και καλή κρίση.

Η πειθαρχία είναι πιο αποτελεσματική όταν:

· Επικοινωνείτε ανοιχτά με τον έφηβο, έτσι ώστε να εξετάζετε από κοινού αν τα όρια και οι κανόνες λειτουργούν καλά.

· Χτίζετε και διατηρείτε ένα ζεστό και αγαπημένο οικογενειακό περιβάλλον, ώστε το παιδί να νιώθει ασφάλεια να κάνει λάθη. Τα παιδιά που έχουν θερμές οικογενειακές σχέσεις μαθαίνουν να ελέγχουν τη συμπεριφορά τους, ειδικά όταν καθοδηγούνται από τους γονείς.

Η διαπραγμάτευση είναι βασικό στοιχείο της επικοινωνίας με τους εφήβους και μπορεί να βοηθήσει στην αποφυγή προβλημάτων. Η διαπραγμάτευση δείχνει στους εφήβους ότι σέβεστε τη γνώμη τους και τους βοηθάει να μάθουν να παίρνουν τις δικές τους αποφάσεις.

Πως θέτουμε όρια

Οι γονείς χρειάζεται να είναι ξεκάθαροι για το τι περιμένουν από τα παιδιά τους και τι είναι αποδεκτό. Η θέσπιση ορίων λειτουργεί καλύτερα όταν ο γονιός έχει καλή σχέση με το παιδί του. Σε μια θετική σχέση, είναι πιο εύκολο ο έφηβος να αποδεχτεί τις αξίες και τα πιστεύω σας και να καταλάβει τους λόγους για τους οποίους βάζετε όρια στη συμπεριφορά του. Αντίστοιχα, είναι πολύ πιο δύσκολο να επηρεάσετε τον έφηβο όταν συνεχώς διαφωνείτε μαζί του, τον διορθώνετε και τον κρίνετε. Δε θα θέλει να συνεργαστεί με σας για να λύσετε τα προβλήματα και μπορεί να σας πολεμάει. Όταν οι έφηβοι δεν νιώθουν συνδεδεμένοι με τους γονείς τους, μπορεί να μην είναι πρόθυμοι να σεβαστούν τις σκέψεις ή τα συναισθήματα των γονέων τους.

Κανόνες στο σπίτι

Ένας καλός τρόπος να θέσετε όρια είναι να έχετε ξεκάθαρους κανόνες στο σπίτι. Αυτό διευκολύνει τα παιδιά να φέρονται σύμφωνα με τις προσδοκίες σας.

Οι καλοί κανόνες δηλώνουν ξεκάθαρα ποια είναι η αναμενόμενη συμπεριφορά. Είναι βοηθητικό να γράψετε τους κανόνες και να τους αναρτήσετε κάπου για να τους βλέπει όλη η οικογένεια.

Οι κανόνες του σπιτιού μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τους εξής λόγους:

· Για να περιγράψετε τις προσδοκίες σας για συγκεκριμένη συμπεριφορά.

Αν για παράδειγμα, η έφηβη κόρη σας έρχεται συχνά καθυστερημένα από το σχολείο, μπορείτε να έχετε έναν κανόνα που λέει: «Όλοι χρειάζεται να έρχονται κατευθείαν στο σπίτι μετά το σχολείο κάθε μέρα.»

· Για να διδάξετε στα παιδιά σας ποια είναι η αποδεκτή συμπεριφορά.

Αν θέλετε ας πούμε να μάθετε στα παιδιά πώς να δείχνουν σεβασμό στους άλλους, οι κανόνες μπορεί να λένε: «Όλοι χρειάζεται να μιλούν ευγενικά, να έχουν τρόπους, να ζητάνε την άδεια πριν αγγίξουν τα πράγματα των άλλων και να χτυπάνε την πόρτα πριν μπουν σε δωμάτιο άλλου.»

Να έχετε λίγους κανόνες.

Οι πολλοί κανόνες μπορεί να δείχνουν ότι προσπαθείτε να έχετε πολύ έλεγχο στη ζωή του εφήβου.Θεσπίστε κανόνες μόνο για τα θέματα και τις καταστάσεις που βάζουν σε κίνδυνο την υγεία και την ασφάλεια του εφήβου ή της οικογένειάς σας ή για καταστάσεις που επηρεάζονται αρνητικά τα δικαιώματα και τα συναισθήματα άλλων ανθρώπων. Αφήστε τα υπόλοιπα θέματα να τα διαχειριστεί ο έφηβος. Δηλαδή, δώστε στον έφηβο κάθε ευκαιρία να επιτύχει στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που συναντά. Δώστε του υποστήριξη όταν προσπαθεί να είναι υπεύθυνος, ώριμος και ανεξάρτητος.

Συμπεριλάβετε τον έφηβο.

Ενώ οι έφηβοι βασίζονται στους γονείς τους για να θέσουν και να διατηρήσουν τα όρια, θέλουν επίσης να έχουν άποψη γι’ αυτά. Μπορείτε να συμπεριλάβετε τον έφηβο όταν φτιάχνετε κανόνες, ακούγοντας την άποψή του γι’ αυτούς. Μπορεί επίσης να προτείνει κάποιες ιδέες για το ποια θα ήταν μια δίκαιη συνέπεια όταν οι κανόνες παραβιάζονται. Όταν ο έφηβος αντιλαμβάνεται ότι τον ακούτε και ότι μπορεί να συνεισφέρει, είναι πιο εύκολο να θεωρήσει ότι είστε δίκαιοι και να τηρήσει τους συμφωνημένους κανόνες.

Βέβαια, δεν είναι πάντα εφικτό να συμφωνήσετε με τον έφηβο για τους κανόνες. Ωστόσο, οι κανόνες θα πρέπει να υπάρχουν, γιατί τελικά, είναι δική σας ευθύνη να αποφασίσετε ποιους κανόνες θα έχετε. Όταν δεν μπορείτε να συμφωνήσετε, πείτε στον έφηβο ότι ίσως να μην είναι ο καλύτερος ή ο πιο δίκαιος κανόνας αλλά είναι ο καλύτερος που μπορείτε να προτείνετε τώρα.

Κάντε τους κανόνες δίκαιους.

Δίκαιος είναι ο κανόνας που ισχύει το ίδιο για όλους στην οικογένεια. Για παράδειγμα, ο κανόνας «Πάντα χτυπάμε την πόρτα πριν μπούμε στο δωμάτιο της μαμάς και του μπαμπά», δεν είναι δίκαιος γιατί στην πραγματικότητα ισχύει μόνο για τα παιδιά.

Ένας πιο δίκαιος κανόνας είναι «Πάντα χτυπάμε την πόρτα πριν μπούμε στο δωμάτιο οποιουδήποτε.» Έτσι, οι κανόνες για τον έφηβο είναι και κανόνες του σπιτιού. Ένας καλός τρόπος να δείξετε δικαιοσύνη είναι να ακολουθείτε και σεις τους κανόνες του σπιτιού.

Κάντε τους κανόνες ξεκάθαρους.

Τα ξεκάθαρα όρια και προσδοκίες από μόνα τους αποθαρρύνουν την προβληματική συμπεριφορά του παιδιού. Επίσης το βοηθούν να αναπτύξει θετική κοινωνική συμπεριφορά και ενδιαφέρον για τους άλλους.

Ο έφηβος θα ακολουθήσει πιο εύκολα έναν κανόνα αν είναι συγκεκριμένος και εύκολος. Χρειάζεταινα είστε ξεκάθαροι για τη συμπεριφορά που προσδοκάτε. Θα βοηθήσει αν σιγουρευτείτε ότι έχει καταλάβει τι περιμένετε απ’ αυτόν. Για παράδειγμα, ο κανόνας «Έλα στο σπίτι μετά το σινεμά» μπορεί να σημαίνει άλλο πράγμα για σας και άλλο για τον έφηβο. Αν διατυπώσετε τον κανόνα με περισσότερη ακρίβεια, θα είναι πιο εύκολο να τον ακολουθήσει, π.χ. «Θέλω να έρθεις κατευθείαν στο σπίτι μόλις τελειώσει το σινεμά και να μην πας κάπου αλλού.» Επίσης, ο κανόνας «Η Μαρία δεν θα γυρίζει στο σπίτι πολύ αργά» δεν είναι πολύ βοηθητικός γιατί δεν διευκρινίζει πότε πρέπει η Μαρία να γυρίζει στο σπίτι ή τι σημαίνει «πολύ αργά». Ενώ, ο κανόνας «Η Μαρία πρέπει να είναι στο σπίτι πριν τα μεσάνυχτα την Παρασκευή και το Σάββατο» είναι ξεκάθαρος και δεν αφήνει περιθώρια μπερδέματος ή λογομαχίας.

Ο ξεκάθαρος κανόνας λέει στο παιδί τι να κάνει και όχι τι να μην κάνει.

Όταν αναρωτιέστε πώς να διατυπώσετε έναν κανόνα, σκεφτείτε «Τι διαφορετικό/καλύτερο θέλω να κάνει το παιδί μου σ’ αυτή την περίσταση;» Χρησιμοποιήστε σύντομες φράσεις και απλά λόγια ώστε να θυμάται εύκολα τους κανόνες.

Αναδιαμορφώστε τους κανόνες όποτε χρειάζεται.

Οι κανόνες του σπιτιού χρειάζεται να αναπροσαρμόζονται με την πάροδο του χρόνου, καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν και δείχνουν μεγαλύτερη υπευθυνότητα. Δείξτε προθυμία να συζητήσετε με τον έφηβο και να αναδιαμορφώσετε τους κανόνες όταν προκύπτουν νέα θέματα, για παράδειγμα, οι κανόνες για τον περιορισμό της κυκλοφορίας και για τα ερωτικά ραντεβού, καθώς το παιδί μεγαλώνει.

Βγάλτε κάποιον κανόνα από τη γραπτή λίστα όταν όλοι τον ακολουθούν αυτόματα. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο κανόνας δεν ισχύει πλέον αλλά ότι απλά δεν χρειάζεται πια να είναι γραμμένος.

Αν και οι κανόνες αλλάζουν, πάντα υπάρχει ανάγκη για κανόνες. Ακόμη κι αν υπάρχουν νεαροί ενήλικες στο σπίτι, οι κανόνες εξασφαλίζουν ότι όλοι κατανοούν τις ευθύνες τους στο σπίτι.

Συζητήστε με τον έφηβο για τις υπευθυνότητες που έχει.

Για παράδειγμα, «Εγώ είμαι υπεύθυνη να φροντίζω για τη διαβίωσή σου αλλά έχεις και συ υπευθυνότητες π.χ. να τακτοποιείς το δωμάτιό σου.»

Επαινέστε τον έφηβο όταν τηρεί τους κανόνες που έχετε συμφωνήσει.

Παναγιώτα Δ. Κυπραίου, Ψυχοθεραπεύτρια – Συντονίστρια Σχολών Γονέων,www.psychotherapeia.net.gr