Νυχτερινοί εφιάλτες στα παιδιά

Ημερομηνία δημοσίευσης άρθρου: Ιανουαρίου 18, 2015 Συγγραφέας: Παναγιώτα Κυπραίου 

Δεν είναι ξεκάθαρο πότε αρχίζουν τα παιδιά να ονειρεύονται, αλλά ακόμη και τα νήπια λένε κάποιες φορές ότι είχαν ευχάριστα ή τρομακτικά όνειρα. Σχεδόν όλα τα παιδιά έχουν περιστασιακά κάποιο τρομακτικό ή ανησυχητικό όνειρο αλλά οι εφιάλτες κορυφώνονται στην προσχολική ηλικία, όπου υπάρχει ο τυπικός φόβος για το σκοτάδι.

Φυσικά, νυχτερινούς εφιάλτες μπορεί να έχουν και μεγαλύτερα παιδιά ή και ενήλικες.

Οι εφιάλτες, όπως και τα περισσότερα όνειρα, εμφανίζονται στο στάδιο του ύπνου όπου ο εγκέφαλος είναι σε εγρήγορση και ταξινομεί εμπειρίες και νέες πληροφορίες για τη διαδικασία της μάθησης και της απομνημόνευσης. Οι έντονες εικόνες που επεξεργάζεται το μυαλό, μπορεί να φαίνονται τόσο αληθινές όσο τα συναισθήματα που αυτές πυροδοτούν. Αυτό το μέρος του ύπνου λέγεται στάδιο REM (Rapid Eye Movement), δηλ. στάδιο γρήγορων κινήσεων των ματιών. Οι εφιάλτες συνήθως συμβαίνουν στο δεύτερο μισό του νυχτερινού ύπνου, όπου είναι μεγαλύτερα τα διαστήματα REM.

Όταν τα παιδιά ξυπνάνε από έναν εφιάλτη, οι εικόνες του είναι ακόμη πολύ ζωντανές και μπορεί να φαίνονται αληθινές. Οπότε είναι φυσικό να νιώθουν φόβο και αναστάτωση και να ζητάνε το γονιό για παρηγοριά. Μέχρι την προσχολική ηλικία, τα παιδιά αρχίζουν να καταλαβαίνουν ότι ο εφιάλτης είναι απλά ένα όνειρο και ότι αυτό που συμβαίνει εκεί δεν είναι αληθινό και δεν μπορεί να τα βλάψει. Φυσικά, αυτό δεν σταματάει το φόβο τους όταν ξυπνάνε από εφιάλτη και συνήθως χρειάζονται καθησυχασμό και παρηγοριά.

Τι προκαλεί τους εφιάλτες;
Τα όνειρα και οι εφιάλτες φαίνεται να είναι ένας τρόπος με τον οποίο τα παιδιά επεξεργάζονται σκέψεις και συναισθήματα για καταστάσεις που αντιμετωπίζουν και διαχειρίζονται ανησυχίες και προβληματισμούς.

Τις περισσότερες φορές οι εφιάλτες εμφανίζονται χωρίς προφανή λόγο. Άλλες φορές εμφανίζονται όταν ένα παιδί βιώνει στρες ή μια σημαντική αλλαγή. Γεγονότα και καταστάσεις που μπορεί να φαίνονται ανησυχητικά, π.χ. μια μετακόμιση, μια αλλαγή σχολείου, η γέννηση ενός αδερφού ή οικογενειακές εντάσεις, μπορεί επίσης να καθρεφτιστούν σε ανησυχητικά όνειρα.

Κάποιες φορές οι εφιάλτες προκύπτουν ως μέρος της αντίδρασης του παιδιού σ’ ένα τραυματικό γεγονός, π.χ. μια φυσική καταστροφή, ένα ατύχημα ή ένα σωματικό τραύμα. Για κάποια παιδιά, ειδικά γι’ αυτά που έχουν καλή φαντασία, το να διαβάζουν τρομακτικές ιστορίες ή να βλέπουν τρομακτικές ταινίες ή τηλεόραση πριν τον ύπνο, μπορεί να πυροδοτήσει εφιάλτες.

Τα θέματα του εφιάλτη έχουν συνήθως σχέση μ’ αυτά που βιώνει το παιδί σε κείνη την ηλικία, π.χ. πάλη με επιθετικά συναισθήματα, ανεξαρτησία ή φόβους αποχωρισμού. Το καστ των χαρακτήρων μπορεί να περιλαμβάνει τέρατα, κακούς ανθρώπους, ζώα, φανταστικά πλάσματα ή οικείους ανθρώπους, μέρη και γεγονότα που συνδυάζονται με ασυνήθιστους τρόπους.

Τα μικρά παιδιά μπορεί να έχουν εφιάλτες ότι τα καταβροχθίζουν, ότι χάνονται, ότι τα κυνηγούν ή τα τιμωρούν. Κάποιες φορές, ένας εφιάλτης περιέχει αναγνωρίσιμα στοιχεία από γεγονότα και εμπειρίες της ημέρας αλλά με κάποια τρομακτική πλοκή. Το παιδί μπορεί να μην θυμάται κάθε λεπτομέρεια αλλά συνήθως μπορεί να θυμηθεί μόνο κάποιες εικόνες, χαρακτήρες ή καταστάσεις και τα τρομακτικά κομμάτια του ονείρου.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Οι γονείς δεν μπορούν να εμποδίσουν τους εφιάλτες αλλά μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να έχουν καλό ύπνο, πράγμα που ενθαρρύνει τα καλά όνειρα.

Για να τα βοηθήσετε τα παιδιά να ηρεμήσουν όταν είναι ώρα ύπνου και να συνδέσετε την ώρα του ύπνου με την ασφάλεια και την άνεση, σιγουρευτείτε ότι:

• Έχουν τακτική ώρα ύπνου και ξυπνήματος.

• Έχουν ένα πρόγραμμα ύπνου που τα βοηθά να χαλαρώνουν και να νιώθουν ασφάλεια καθώς πέφτουν για ύπνο. Για παράδειγμα, ένα μπάνιο, μια ζεστή αγκαλιά από σας, το να διαβάζετε ιστορίες ή να κάνετε μια ήρεμη κουβέντα για τα ευχάριστα γεγονότα της μέρας.

• Το κρεβάτι τους είναι ένα άνετο και ήρεμο μέρος για να ησυχάσουν. Ένα αγαπημένο παιχνίδι, ένα λούτρινο ζωάκι, ένα φως νύχτας, είναι πράγματα που μπορεί να βοηθήσουν.

• Δεν βλέπουν τρομακτικές ταινίες και προγράμματα στην τηλεόραση πριν τον ύπνο, ειδικά αν τους έχουν προκαλέσει εφιάλτες προηγούμενα.

• Ξέρουν ότι οι εφιάλτες δεν είναι αληθινοί, ότι είναι απλά όνειρα και δεν μπορούν να τα βλάψουν.

Πώς να βοηθήσετε τα παιδιά να συνέλθουν μετά από έναν εφιάλτη

• Διαβεβαιώστε το παιδί ότι είστε εκεί. Η ήρεμη παρουσία σας βοηθά το παιδί να νιώσει ασφάλεια και προστασία όταν ξυπνήσει νιώθοντας φόβο. Αν ξέρει ότι θα είστε εκεί, θα το βοηθήσει να νιώσει ακόμη μεγαλύτερη ασφάλεια.

• Ονομάστε αυτό που συνέβη. Δώστε στο παιδί να καταλάβει ότι ήταν ένας εφιάλτης και τώρα τέλειωσε. Μπορείτε να του πείτε: «Είχες ένα άσχημο όνειρο αλλά τώρα ξύπνησες και όλα είναι εντάξει.» Διαβεβαιώστε το πώς ό,τι τρομακτικό είδε στο όνειρο, δεν έγινε αληθινά στον πραγματικό κόσμο.

• Καθησυχάστε το. Δείξτε του ότι καταλαβαίνετε το φόβο που αισθάνεται και ότι είναι εντάξει. Υπενθυμίστε του ότι όλοι ονειρεύονται και κάποιες φορές τα όνειρα είναι τρομακτικά, σε αναστατώνουν και μοιάζουν να είναι αληθινά, γι’ αυτό είναι φυσιολογικό να σου προκαλούν φόβο.

• Κάντε τα μαγικά σας. Με τα παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας, που έχουν ζωηρή φαντασία, οι μαγικές δυνάμεις της αγάπης και της προστασίας σας, μπορούν να κάνουν θαύματα. Μπορείτε ίσως να κάνετε τα τέρατα να εξαφανιστούν με μια δόση φανταστικού σπρέι για τέρατα. Ελέγξτε την ντουλάπα και κάτω από το κρεβάτι, διαβεβαιώνοντας το παιδί ότι όλα είναι εντάξει.

• Διατηρήστε έναν ήπιο φωτισμό. Ένα φωτάκι νύχτας ή ένα φως στο χωλ, μπορεί να βοηθήσει το παιδί να νιώσει ασφάλεια σ’ ένα σκοτεινό δωμάτιο, την ώρα που πρόκειται να ξανακοιμηθεί.

• Βοηθήστε το παιδί να ξανακοιμηθεί. Δώστε του ένα αντικείμενο που θα το καθησυχάσει, π.χ. το αγαπημένο του λούτρινο ζωάκι, μια κουβέρτα, ένα μαξιλάρι ή βάλτε του απαλή μουσική. Μπορείτε επίσης να κουβεντιάσετε μαζί του για κάποια ευχάριστα όνειρα που θα ήθελε να έχει. Τέλος, μπορείτε να του δώσετε ένα φιλί για να το κρατήσει στην παλάμη του, καθώς του λέτε καληνύχτα και βγαίνετε απ’ το δωμάτιό του.

• Ακούστε το προσεκτικά. Όταν το παιδί ξυπνάει από τον εφιάλτη, δεν χρειάζεται να επεκταθείτε πολύ στο περιεχόμενο του ονείρου. Απλά βοηθήστε το να ηρεμήσει, να νιώσει ασφάλεια και ηρεμία, για να μπορέσει να ξανακοιμηθεί. Όμως, το πρωί που ξυπνάει μπορεί να θέλει να σας μιλήσει για το τρομακτικό όνειρο που είδε το βράδυ. Όταν μιλάει γι’ αυτό, ή το ζωγραφίζει ή γράφει γι’ αυτό στο φως της μέρας, πολλές τρομακτικές εικόνες χάνουν τη δύναμή τους. Το παιδί σας μπορεί να χαρεί αν σκεφτεί μια νέα, πιο ικανοποιητική κατάληξη στο τρομακτικό όνειρο.

Για τα περισσότερα παιδιά, οι εφιάλτες συμβαίνουν πότε-πότε, και δεν είναι ανησυχητικό φαινόμενο. Απλά χρειάζονται τον καθησυχασμό του γονέα. Αν όμως οι εφιάλτες εμφανίζονται συχνά και εμποδίζουν το παιδί να κοιμάται επαρκώς ή αν συμβαίνουν μαζί με άλλα συναισθηματικά ή συμπεριφορικά προβλήματα, είναι σκόπιμο να συμβουλευτείτε τον παιδίατρό σας ή ακόμη κι ένα ειδικό ψυχικής υγείας.

Παναγιώτα Κυπραίου
Ψυχοθεραπεύτρια – Συντονίστρια Σχολών Γονέων

www.psychotherapeia.net.gr

http://www.kidsgo.com.cy/LibraryParents/?p=11745