Πως να βοηθήσετε τα παιδιά να αντιμετωπίσουν τους φόβους και τις φοβίες τους

Ακολουθούν αποσπάσματα από το βιβλίο της Ελένης Γαρυφαλάκη “Πολλαπλή Νοημοσύνη“, Εκδόσεις Διόπτρα
Όλα τα παιδιά, καθώς μεγαλώνουν, περνούν διάφορες φάσεις φόβου.
Ένα βρέφος, για παράδειγμα, βιώνει το φόβο του αποχωρισμού από τη μητέρα του τόσο έντονα που αισθάνεται ένα γενικότερο φόβο για όλα τα άγνωστα πρόσωπα.
Αργότερα, στη νηπιακή ηλικία, ένα παιδάκι αισθάνεται ανασφάλεια και παρουσιάζει ανησυχία απέναντι σε καθετί άγνωστο και ξαφνικό. Έτσι, παρουσιάζονται φόβοι για το σκοτάδι, για τα ζώα, για τους δυνατούς θορύβους και άλλα πολλά.
Καθώς το παιδί μεγαλώνει, οι φόβοι γίνονται πιο απροσδιόριστοι. Αρχίζει να φοβάται το θάνατο, τα ατυχήματα, το ύψος, την αποτυχία κ.ά.Τις περισσότερες φορές οι φόβοι έρχονται και παρέρχονται. Μπορεί να αναστατώνουν το παιδί, αλλά δεν εμποδίζουν την ομαλή ανάπτυξη του.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι στη φύση μας να φοβόμαστε, έτσι ώστε να μάθουμε να αντιδράμε σε δύσκολες ή και επικίνδυνες καταστάσεις. Όντως, ο φόβος προκαλεί έκρηξη αδρεναλίνης στον οργανισμό, κι έτσι το παιδί μαθαίνει γρήγορα πώς να τον ελέγχει, με την προϋπόθεση βέβαια ότι δεν κυριεύεται από το φόβο αυτό.
Οι φόβοι εμφανίζονται σε περιόδους που το παιδί μαθαίνει καινούρια πράγματα ή/και περνά από διαφορετικά στάδια ανάπτυξης. Οι φόβοι απαιτούν από το παιδί να αναλάβει δράση για να προσαρμοστεί σε μια νέα κατάσταση. Καθώς το παιδί αντιμετωπίζει τους φόβους του, μαθαίνει πώς να τους ελέγχει και ανακαλύπτει ή εξελίσσει τις ικανότητες του για να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες ή τους κινδύνους που παρουσιάζονται.
Επομένως, είναι εύκολα αντιληπτό ότι κάθε ηλικία έχει τους δικούς της «δαίμονες» που πρέπει να αντιμετωπίσει. Για παράδειγμα, ένα παιδί στο δημοτικό μπορεί να φοβάται τους «κακούς» ανθρώπους, ενώ στο γυμνάσιο μπορεί να φοβάται τις σχέσεις με το άλλο φύλο.
Για να μπορούμε να κρίνουμε αν η αντίδραση που παρουσιάζει το παιδί σε ένα φόβο είναι φυσιολογική, ας δούμε ποιοι είναι οι πιο συνηθισμένοι παιδικοί φόβοι και, στη συνέχεια, πώς μπορούμε να βοηθήσουμε το παιδί να τους αντιμετωπίσει.

Πώς βοηθάμε το παιδί να ξεπεράσει τους φόβους του

-Ακούστε πολύ προσεκτικά το παιδί που σας μιλά και σας περιγράφει το φόβο του. Δεν γελάτε με αυτό που σας λέει, αντίθετα, μπορείτε να μοιραστείτε μαζί του πώς ξεπεράσατε εσείς αντίστοιχους φόβους.
-Βοηθήστε το παιδί να καταλάβει ότι είναι πολύ φυσιολογικό να αισθάνεται έτσι. Μπορεί μια κούκλα ή ένας ήρωας παραμυθιού να είναι το μέσο για να συζητήσετε μαζί του.
-Ενθαρρύνετε το παιδί να αναπτύξει δεξιότητες που μπορεί να το βοηθήσουν να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά όσα πράγματα και καταστάσεις του δημιουργούν φόβο (π.χ. να μάθει καινούρια παιχνίδια για να προτείνει σε παρέα παιδιών).
·Δώστε στο παιδί την ευκαιρία να γνωρίσει σιγά-σιγά αυτό που του προκαλεί φόβο μέσα από ασφαλείς συνθήκες. Για παράδειγμα, μάθετε το να σέβεται τον προσωπικό χώρο ενός ζώου και να το ταίζει από απόσταση, ώσπου να υπάρξει αμοιβαία εμπιστοσύνη.
-Υποστηρίξτε το παιδί να αναζητήσει τρόπους για να αντιμετωπίσει τους φόβους του. Αφήστε το να σας αγκαλιάσει και να «κουρνιάσει» για λίγο. Σύντομα θα θελήσει να φύγει ξανά για να νιώσει ανεξάρτητο.
-Βοηθήστε το παιδί να καταλάβει το λόγο για τον οποίο φοβάται. Είναι φυσιολογικό να αναστατώνεται και να φοβάται, καθώς γνωρίζει πράγματα καινούρια και τρομερά. Είναι σημαντικό να χρησιμοποιήσετε το δικό του λεξιλόγιο, για να επικοινωνήσετε αποτελεσματικά.
-Διαβεβαιώστε το ότι όλα τα παιδάκια, αλλά και οι ενήλικες, φοβούνται κάτι. Προτείνετε του να ρωτήσει κάποιον μεγαλύτερο του πώς έχει ξεπεράσει τον δικό του φόβο.
-Μοιραστείτε δραστηριότητες με το παιδί σας. Δείχνοντας του εμπιστοσύνη και προτείνοντας το δικό σας παράδειγμα στον τρόπο αντιμετώπισης δύσκολων καταστάσεων, το βοηθάτε να διαχειριστεί τους φόβους του χωρίς καν να μιλήσετε. Όταν νικήσει κάποιο φόβο του, επιβραβεύατε το. Η επιτυχία φέρνει κι άλλη επιτυχία, ενώ η αποτυχία οδηγεί σε επόμενη αποτυχία.
-Απευθυνθείτε σε έναν ειδικό αν οι φόβοι που νιώθει το παιδί δεν του επιτρέπουν να ζει με χαρά την κάθε μέρα. Αν δεν μπορεί να κοιμηθεί για πολλές μέρες, αν αδυνατεί να κάνει φίλους, αν η συμπεριφορά του γίνεται προβληματική και δυσκολεύει τις σχέσεις του με τους άλλους, ίσως είναι ένα σημάδι ότι χρειάζεται βοήθεια.