Ο σχολικός εκφοβισμός (bullying) είναι ένα φαινόμενο που εμφανίζεται σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Αναφέρεται σε μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται συστηματική βία και επιθετική συμπεριφορά από ένα παιδί ή από ομάδα παιδιών εναντίον ενός άλλου παιδιού με σκοπό την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου εντός και εκτός σχολείου.
Οι πιο συχνές μορφές του σχολικού εκφοβισμού είναι η συναισθηματική επίθεση (εκβιασμός, απομόνωση του παιδιού-θύματος, διάδοση φημών), ηλεκτική επίθεση (σαρκασμός, βρίσιμο, ειρωνεία, ρατσιστικά σχόλια, χειρονομίες) και η σωματική επίθεση (σπρωξίματα, κλωτσιές, κλοπή, καταστροφή των προσωπικών του αντικειμένων).
Ο σχολικός εκφοβισμός επηρεάζει τόσο την ομάδα των συνομηλίκων όσο και το γενικότερο περιβάλλον του σχολείου. Τα υπόλοιπα παιδιά που κατέχουν το ρόλο του παρατηρητή, παίζουν σημαντικό ρόλο στον εκφοβισμό, καθώς μπορούν να ενθαρρύνουν το θύτη ή να δίνουν το μήνυμα ότι αυτό που συμβαίνει είναι αποδεκτό, υιοθετώντας παθητική στάση.
Τα παιδιά θύματα του σχολικού εκφοβισμού αρχικά νιώθουν φόβο, απόγνωση και αποφεύγουν να μένουν μόνα τους στο σχολείο. Μπορεί επίσης να γίνουν επιθετικά και νευρικά, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου τα ίδια τα παιδιά-θύματα μπορούν να γίνουν θύτες σε άλλα παιδιά ή στα αδέρφια τους στο σπίτι. Πολλά παιδιά-θύματα φοβούνται τόσο ώστε κλαίνε, δεν μπορούν το βράδυ να κοιμηθούν και έχουν εφιάλτες. Άλλα μπορεί να αρχίσουν να τραυλίζουν ή να εκδηλώνουν ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως πονοκεφάλους, πόνους στην κοιλιά, δερματικά εξανθήματα, κ.ά. Σε πολλές περιπτώσεις, εμφανίζονται να τους λείπουν πράγματα ή πολλά από τα προσωπικά τους αντικείμενα να είναι σκισμένα και κατεστραμμένα. Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις μάλιστα, και συνήθως σε μεγαλύτερες ηλικίες, μπορεί να έχουν μελανιές και χτυπήματα ή σκισμένα ρούχα, όταν επιστρέφουν στο σπίτι από το σχολείο.
Τα πιθανά αίτια του σχολικού εκφοβισμού
Στην εκδήλωσή του φαινομένου συμβάλλει η αλληλεπίδραση ψυχολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Πολλές φορές μπορεί να ευθύνονται ατομικά χαρακτηριστικά των παιδιών, όπως η ιδιοσυγκρασία τους, η εξελικτική τους πορεία, η ύπαρξη κάποιας αναπτυξιακής διαταραχής ή κάποιες τραυματικές εμπειρίες που μπορεί να είχαν στο παρελθόν, όπως ένα βίαιο διαζύγιο γονέων, ένας θάνατος στενού προσώπου στην οικογένεια ή βιώματα κακοποίησης.
Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι είτε οικογενειακοί είτε σχολικοί είτε ακόμα συνδυασμός και των δύο. Όσον αφορά στην οικογένεια, μπορεί να ευθύνονται οι πολύ αυστηρές ή οι πολύ ελαστικές μέθοδοι ανατροφής, κάποιο πρότυπο επιθετικής συμπεριφοράς στο σπίτι, σκηνές βίας ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας ή βία προς το ίδιο το παιδί.
Όσον αφορά στο σχολείο, σημαντικό ρόλο παίζει το εκπαιδευτικό προσωπικό ως προς το κατά πόσον ελέγχει αν όλα κυλούν ομαλά, αν ενδιαφέρεται για τις σχέσεις ανάμεσα στους μαθητές, αν χρησιμοποιεί υπερβολικά την τιμωρία για να οριοθετήσει τους μαθητές ή χρησιμοποιεί άλλου είδους ποινές και αν ενθαρρύνει και επιβραβεύει θετικές συμπεριφορές. Τέλος, σημαντικοί είναι και κάποιοι πιο πρακτικοί παράγοντες, όπως για παράδειγμα, αν υπάρχει επαρκές προσωπικό εποπτείας για να ελέγξει πιθανές βίαιες συμπεριφορές εκτός τάξης.
Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο από γονείς και εκπαιδευτικούς
Αν υποπτεύεστε ότι το παιδί σας έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού, συζητήστε μαζί του και ενθαρρύνετέ το να σας μιλήσει για το τι έχει συμβεί. Καθησυχάστε το ότι δε φταίει το ίδιο και διδάξτε του πώς να λέει με αυτοπεποίθηση σε αυτούς που το ενοχλούν, να το αφήσουν ήσυχο. Συνεργαστείτε και με το σχολείο. Τέλος, γράψτε το παιδί σε εξωσχολικές δραστηριότητες όπου θα του δοθεί η ευκαιρία να γνωρίσει νέους φίλους, νιώθοντας ασφάλεια.
Αν υποπτεύεστε ότι το παιδί σας εκφοβίζει άλλα παιδιά, συζητήστε μαζί του για να δείτε ποιος είναι ο λόγος που συμπεριφέρεται έτσι. Βάλτε του συγκεκριμένα όρια συμπεριφοράς, με συγκεκριμένες ποινές αν τα παραβαίνει και επαίνους αν τα τηρεί, χωρίς όμως να εφαρμόσετε σωματική τιμωρία. Τέλος, μιλήστε με το σχολείο προκειμένου να βρείτε μία λύση από κοινού.
Αν είστε δάσκαλος, πρέπει να δώσετε έμφαση τόσο στην πρόληψη του φαινομένου, όσο και στην αντιμετώπισή του. Καλό είναι από την αρχή να κάνετε σαφές στα παιδιά ποιες συμπεριφορές δε θα γίνονται ανεκτές, προσπαθώντας ταυτόχρονα να εντάξετε στην ομάδα παιδιά με εδικά προβλήματα, καινούριους μαθητές ή αλλοδαπούς. Επίσης, πρέπει να φροντίζετε ώστε να ασκείται εποπτεία όλων των χώρων του σχολείου.
Στην περίπτωση που ήδη υπάρχει το φαινόμενο αυτό, πρέπει να μιλήσετε ξεχωριστά τόσο με το θύμα για να το διαβεβαιώσετε ότι θα είστε εκεί για να το υποστηρίζετε, όσο και με το θύτη για να καταλάβετε τι τον οδήγησε σε αυτή τη συμπεριφορά και να τον ενημερώσετε σχετικά με τις κυρώσεις που θα έχει αν τη συνεχίσει. Τέλος, είναι σημαντικό να ενημερώσετε και τους γονείς των εμπλεκόμενων.
Η καλή συνεργασία όλων όσων έχουν την ευθύνη για την ανατροφή και τη μόρφωση των παιδιών είναι απολύτως απαραίτητη, όπως απαραίτητη είναι και η συνεργασία με ειδικούς ψυχικής υγείας οι οποίοι μπορούν να παρέμβουν και να συμβουλέψουν κατάλληλα για την αντιμετώπιση τέτοιου είδους φαινομένων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου