Ένα από τα σοβαρά προβλήματα στο σύγχρονο σχολείο φαίνεται να είναι ο σχολικός εκφοβισμός. Το υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων προσπαθώντας να αντιμετωπίσει το πρόβλημαίδρυσε το Δεκέμβριο του 2012 το Παρατηρητήριο για την Πρόληψη της Σχολικής Βίας και του εκφοβισμού (βλ. εγκύκλιος ίδρυσης)
Ένα χρόνο μετά δημιουργείται ένας δικτυακός τόπος για τη συγκέντρωση υλικού και τον προγραμματισμό δράσεων και ορίζεται το πλαίσιο λειτουργίας του και το οργανόγραμμα διοίκησης του.
Να σημειώσουμε ότι υπήρχε ήδη από το 2010 το Δίκτυο κατά της Βίας στο σχολείο το οποίο όμως δε φαίνεται να σχετίζεται ή να το αξιοποίησε το υπουργείο Παιδείας.
Φυσικά το φαινόμενο της σχολικής βίας και εκφοβισμού (bullying, όπως αναφέρεται στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία) δεν απαντάται μόνο στα ελληνικά σχολεία, ούτε είναι σύγχρονο πρόβλημα. Έχουν υπάρξει πληθώρα άρθρων που εξετάζουν το φαινόμενο της σχολικής βίας και εκφοβισμού από διάφορες σκοπιές
(ενδεικτικά προτεινόμενη βιβλιογραφία από το Δίκτυο κατά της Βίας στο Σχολείο: http://www.antibullyingnetwork.gr/page.aspx?id=120&main_menu=337&parent_id=161)
Στο παρόν κείμενο θα κάνουμε μία επισκόπηση του θέματος εξετάζοντας το από διάφορες πλευρές.
Όπως αναφέρει ο Θεριανός, στο άρθρο του “Σχολικός εκφοβισμός: η αναγνώριση ενός προβλήματος” ως σχολικός εκφοβισμός ορίζεται η άσκηση βίας και κοινωνικής απομόνωσης στο πλαίσιο του σχολείου. Ένας μαθητής θεωρείται «θύμα εκφοβισμού» όταν εκτίθεται κατ’ επανάληψη και για κάποιο χρονικό διάστημα σε αρνητικές ενέργειες προερχόμενες από έναν ή περισσότερους μαθητές, οι οποίοι δρουν χωρίς να προκληθούν. Μια ενέργεια θεωρείται αρνητική όταν βλάπτει σκόπιμα ή επιχειρεί να βλάψει ή να ταλαιπωρήσει ένα άτομο. Αυτές οι αρνητικές ενέργειες μπορεί να είναι λεκτικές ή μη λεκτικές. Τόσο ο δράστης όσο και το θύμα μπορεί να είναι είτε μεμονωμένα άτομα είτε ομάδες, αν και ο στόχος είναι συνήθως μόνο ένας μαθητής. Χαρακτηριστικό του φαινομένου εκφοβισμού είναι ότι ανάμεσα στον δράστη και στο θύμα δεν υπάρχει συμμετρική σχέση δύναμης και εξουσίας.
Στο άρθρο του, αναφέρονται κάποια κομβικά σημεία χρήσιμα για τον εκπαιδευτικό, καθώς και η ψυχολογία του θύτη, το τι νιώθει δηλαδή κάποιος που εκφοβίζει. Επίσης, γίνεται προσπάθεια να αναζητηθούν τα αίτια της συμπεριφοράς αυτής στο περιβάλλον του σπιτιού, στο σχολείο και την ομάδα των συνομηλίκων και στην γειτονιά.
Το άρθρο καταλήγει: Για αυτό και είναι καθοριστικής σημασίας η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε ζητήματα πρόληψης και αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού καθώς και η αναοριοθέτηση του σχολείου όχι μόνο σε χώρο πρόσκτησης της γνώσης αλλά σε χώρο κοινωνικής και πολιτικής αγωγής.
Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο «Σχολικός εκφοβισμός: η αναγνώριση ενός προβλήματος«
Εντός αυτού του διαλόγου, υποστηρίζεται πως οι θύτες του σχολικού εκφοβισμού είναι ταυτόχρονα θύματα τόσο ενός βίαιου κοινωνικού ή οικογενειακού περιβάλλοντος όσο και ενός εκπαιδευτικού συστήματος που τους έχει απορρίψει.
Στο άρθρο του “Ο εκφοβισμός και σχολική η βία στάσεις αντικομφορμιστικές;” o Χλωπτσιούδης αναφέρει: Ο θύτης αποτελεί θύμα είτε προηγούμενων βιωμένων καταστάσεων στο οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον (πολύ αυστηρές ή πολύ ελαστικές μέθοδοι ανατροφής, πρότυπα επιθετικής συμπεριφοράς, βία ανάμεσα στους γονείς ή από τους γονείς, ανασφαλής δεσμός του παιδιού με γονείς, τραυματικές εμπειρίες, κοινωνικές προβολές βίας κλπ), ή είναι θύμα του ίδιου του σχολικού περιβάλλοντος που αδυνατεί να αντιληφθεί τα συναισθηματικά προβλήματα του μαθητή (ανάγκη προσοχής, σύνδρομο κατωτερότητας, αίσθηση προσβολής) που ως αντίδραση εξελίσσονται σε επιθετικότητα προς τρίτους. Το δε κανιβαλιστικό και ανταγωνιστικό περιβάλλοντος του σχολείου -υπό την αγριότητα της νεανικής έκφρασης- ενισχύει ακόμη περισσότερο την ψυχολογική ανάγκη για διάκριση κι επιβολή με κάθε τρόπο.
Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο “Ο εκφοβισμός και σχολική η βία στάσεις αντικομφορμιστικές;”
Για την αντιμετώπιση του προβλήματος καταρτίζονται προγράμματα επίλυσης συγκρούσεων, υποστήριξης σε συνομηλίκους, και αντι-bullying πολιτικές. Αν και χρήσιμα και φυσικά απαραίτητα, χαρακτηρίζονται ως ένα μέρος της λύσης του προβλήματος. Η ερώτηση που παραμένει άλυτη είναι πώς προκύπτει ο εκφοβισμός. Αυτό που φαίνεται είναι ότι στους θύτες λείπει η συνείδηση της συμπεριφοράς τους στους άλλους, αυτό που ονομάζουμε ενσυναίσθηση (empathy).
Σύμφωνα με τις έρευνες των J.Bowlby και M.Ainsworth στο “Attachment and Loss” ο πρωταρχικός δεσμός με τους γονείς αποτελεί τη βάση για την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης. Προσθέτουν ακόμα ότι η πιο συχνή αιτία αντικοινωνικής συμπεριφοράς στην παιδική ηλικία είναι η απουσία ασφαλούς δεσμού προσκόλλησης στη βρεφική ηλικία η οποία καταλήγει στην αποτυχία ανάπτυξης συνείδησης.
Προτείνεται, λοιπόν, η δημοκρατική λειτουργία της οικογένειας μέσα στην οποία οι εξηγήσεις, ο αμοιβαίος σεβασμός και το μοντέλο της θετικής συμπεριφοράς ευνοούν την ανάπτυξη της ηθικής και της συνείδησης.
Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο «Empathy: An antidote to bullying«
Την ίδια στιγμή δεν λείπουν οι κριτικές φωνές, που υποστηρίζουν πως το όλο ζήτημα του σχολικού εκφοβισμού είναι μία κατασκευή, με σκοπό τον έλεγχο και την τιθάσευση του δυναμικού των μαθητών.
Όπως σημειώνει ο Μπαϊρακτάρης στο άρθρο του: “Ο εκφοβισμός στα σχολεία και η βία της φτώχειας” η ενδοσχολική βία (bullying) και οι διαστάσεις της στη σημερινή μνημονιακή ελληνική πραγματικότητα είναι μια ιδεολογική-πολιτική κατασκευή, με στόχο την ψυχολογικοποίηση της μαθητικής συμπεριφοράς ως μηχανισμού συμμόρφωσης μαθητών, γονέων και εκπαιδευτικών
Η ψυχιατρική και η ψυχολογία καλούνται να νομιμοποιήσουν επιστημονικά την τεχνητή παθολογικοποίηση των μαθητών και του σχολείου. Ετσι διεισδύουν ως ειδικοί στο σχολείο με το πρόσχημα της πρόληψης.
Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο “Ο εκφοβισμός στα σχολεία και η βία της φτώχειας”
Κλείνουμε την παρουσίαση του θέματος με τις προτάσεις που καταθέτει ο Μόσχος, στο άρθρο του, “Το σύγχρονο σχολείο απέναντι στη βία και στα κοινωνικά προβλήματα”:
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, χρειάζεται να παλέψουμε για ένα σχολείο με κοινοτική και βιωματική αξία για όσους συμμετέχουν σε αυτό, και με περιεχόμενο ελκυστικό και ενδιαφέρον για τους μαθητές. Οι εκπαιδευτικοί ζητούν και χρειάζεται να στηριχθούν και να καθοδηγηθούν για να αναπτύξουν λειτουργικές σχέσεις με τα σχολεία τους και τους μαθητές τους, αναπτύσσοντας καλές πρακτικές καλλιέργειας των παιδαγωγικών σχέσεων και διαχείρισης των δυσκολιών που προκύπτουν σε αυτές. Οι ειδικοί ψυχικής υγείας χρειάζονται, όχι για να ασχοληθούν με «τα προβληματικά παιδιά», αλλά για να συμπληρώσουν τη διεπιστημονικότητα της παιδαγωγικής παρέμβασης, να ενδυναμώσουν και να βοηθήσουν το έργο των εκπαιδευτικών, ώστε να ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες και τα αιτήματα επικοινωνίας όλων των μαθητών τους και να βελτιώνουν τις εφαρμοζόμενες πρακτικές επίλυσης δυσκολιών και συγκρούσεων. Οι κοινωνικές υπηρεσίες είναι επίσης απαραίτητο να υπάρχουν στις κοινότητες και να μπορούν τα σχολεία να τις αξιοποιούν για την επίλυση σοβαρών προβλημάτων που βιώνουν τα παιδιά και οι οικογένειες, ως συνέπεια της κρίσης και άλλων κοινωνικών δυσλειτουργιών. Είναι, τέλος, αναγκαίο να ενισχυθεί ο συμμετοχικός ρόλος και άλλων συλλογικοτήτων, όπως των συλλόγων γονέων, ομάδων πολιτών και οργανώσεων που μπορούν να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη θετικών δράσεων και στη στήριξη των αδυνάτων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου