28 Φεβρουαρίου, 2013
Ο χαρακτηρισμός εμφανίζεται όλο και πιο συχνά τελευταία σε blog και site ψυχολογίας: ο “γονιός ελικόπτερο” και η επίδραση που έχει αυτό το στυλ γονεϊκής ανατροφής στα παιδιά.Η λέξη “ελικόπτερο” χαρακτηρίζει το γονιό που μοιάζει να «στριφογυρίζει», φτερουγίζοντας γύρω από το παιδί, προσπαθώντας να διαχειρίζεται όλα τα μικροζητήματα της καθημερινής σχολικής και κοινωνικής ζωής του. Είναι ένα πρότυπο γονιού λίγο πολύ γνωστό σε όλους. Πολλοί μάλιστα από εμάς αναγνωρίζουμε στην περιγραφή ένα γνωστό, έναν φίλο, ίσως το δικό μας γονιό -ακόμα και τον εαυτό μας…
Οι περισσότεροι γονείς θα έκαναν οτιδήποτε για να βοηθήσουν τα παιδιά τους, ώστε να είναι χαρούμενα και ευτυχισμένα. Όμως στη συγκεκριμένη περίπτωση μιλάμε για συμπεριφορές που ξεφεύγουν από το φυσιολογικό: ο “γονιός ελικόπτερο” πλανιέται διαρκώς γύρω από το παιδί, μη χάνοντας καμιά ευκαιρία να μάθει, να ασχοληθεί, να διευθετήσει, να ελέγξει και να ρυθμίσει ακόμα και τις πιο μικρές πτυχές της ζωής του παιδιού του. Φαίνεται ωστόσο ότι, αυτό που για ορισμένους μεταφράζεται σαν ενεργό γονεϊκό ενδιαφέρον, στην πραγματικότητα συνιστά υπερβολική εμπλοκή που αποδεικνύεται καταστροφική για την ψυχική υγεία και την αυτοεκτίμηση των παιδιών.
Πρόσφατη μελέτη σε φοιτητές πανεπιστημίων του εξωτερικού που δημοσιεύτηκε διαδικτυακά στο Journal ofChild and Family Studies έδειξε ότι η ανατροφή που προσφέρει ο γονιός που θέλει να ελέγχει τα πάντα, σχετίζεται με υψηλά επίπεδα κατάθλιψης και χαμηλά επίπεδα ικανοποίησης από τη ζωή στα παιδιά του. Οι ερευνητές που ασχολήθηκαν με το ακατάλληλο επίπεδο γονεϊκού ελέγχου στους φοιτητές που συμμετείχαν στην έρευνα, κατέληξαν ότι συμπεριφορές των “γονιών ελικοπτέρων” κάνουν τα ενήλικα παιδιά τους να αισθάνονται ανεπαρκή, ανίκανα, εξαρτημένα και με περιορισμένη δυνατότητα να κάνουν σχέσεις. Οι νεαροί ενήλικες που ένιωθαν έτσι, ήταν πιο πιθανό να υποφέρουν από σοβαρό άγχος και κατάθλιψη.
Οι ειδικοί λένε ότι ο “γονιός ελικόπτερο” επηρεάζει αρνητικά την ευημερία των παιδιών του (σε κάθε ηλικία) γιατί καταπατά την ανάγκη τους να αισθάνονται ικανά και αυτόνομα. Το είδος αυτό της γονεικότητας παραβιάζει βασικές ψυχικές ανάγκες των παιδιών και οδηγεί σε σοβαρές και μακροχρόνιες αρνητικές ψυχολογικές συνέπειες. Οι μελέτες στους φοιτητές υποδεικνύουν ακριβώς αυτό: ότι τα παιδιά των γονιών που εμπλέκονται υπερβολικά στη ζωή τους νιώθουν λιγότερο επαρκή και άξια και λιγότερο ικανά να διαχειριστούν την καθημερινότητα και τις πιέσεις της, ακόμα κι όταν έχουν ενηλικιωθεί. Έρευνες, μάλιστα, σαν αυτή δείχνουν ότι αν και οι γονείς με τέτοια στάση και συμπεριφορά πιστεύουν ότι είναι υποστηρικτικοί με το να εμπλέκονται πολύ στις ζωές των παιδιών τους, στην πραγματικότητα τα ίδια τα παιδιά τους αισθάνονται ότι τα ελέγχουν, τα χειραγωγούν και τα υπονομεύουν.
Είναι, βέβαια, σημαντικό να μην συγχέουμε τα πράγματα: η συνεπής και συνεχής ενασχόληση των γονιών με τα παιδιά τους είναι απαραίτητο συστατικό της ζωή των παιδιών και διευκολύνει την υγιή τους ανάπτυξη, τόσο συναισθηματικά, όσο και κοινωνικά. Καθώς όμως ο χρόνος κυλά, η ανάγκη των παιδιών για αυτονομία αυξάνεται. Περνώντας από την παιδική ηλικία στην εφηβεία, τα παιδιά αναζητούν μεγαλύτερη ανεξαρτησία, πραγματικότητα αναπόφευκτη στην προσπάθειά τους να εξελιχθούν σε ανεξάρτητους και επαρκείς ενήλικες. Φαίνεται, ωστόσο, ότι κάποιοι γονείς δεν μπορούν να προσαρμόσουν το επίπεδο της ανάμειξης που έχουν στη ζωή των παιδιών τους και συνεχίζουν να τα ελέγχουν ασφυκτικά, καθώς εκείνα μεγαλώνουν.
Άρα, πότε είναι η στιγμή που ο γονιός πρέπει να κάνει πίσω;
Δυο πράγματα είναι αρκετά (όσο και δύσκολα για κάποιους): ο σωστός και ικανός γονιός πρέπει πάντα να έχει στο μυαλό του πόσο κατάλληλη και αντίστοιχη με την ανάπτυξη του παιδιού είναι η ενασχόλησή κι η εμπλοκή στη ζωή του. Πρέπει επίσης να μάθει να προσαρμόζει ανάλογα το στυλ της ανατροφής του, όταν τα παιδιά με τον τρόπο τους του δείχνουν ότι «πλανιέται» επικίνδυνα στενά γύρω τους.
Σπυριδούλα Κώτση
πηγή: Παιδοψυχιατρική σήμερα fb
Ποιος τύπος γονέα είστε;
Ο Jim Fay προτείνει τρεις τύπους γονιών με βάση το κατά πόσο επιτρέπουν στο παιδί τους την αυτονομία:
Ο γονέας ελικόπτερο
«Αν το παιδί μου απειλείται πρέπει να παρέμβω».
Αυτή είναι φιλοσοφία του γονιού ελικόπτερο. Αν το παιδί του δεν μπορεί να κάνει μια δύσκολη άσκηση για το σχολείο, θα την κάνει αυτός. Αν το παιδί του μπλέξει σε καυγά με τους συνομηλίκους θα μπει στη μέση να το υπερασπιστεί. Αν ο δάσκαλος το επιπλήξει στο σχολείο θα πάει να του ζητήσει τα ρέστα. Αν το παιδί απαιτήσει επίμονα συγκεκριμένη μάρκα αθλητικά παπούτσια γιατί όλοι έχουν στο σχολείο και ντρέπεται να πάει με τα παλιά, θα του την αγοράσει. Ο γονέας αυτός πιστεύει ότι οφείλει να προστατεύει το παιδί του από όλα τα δεινά του κόσμου. Είναι εκεί ανά πάσα ώρα και στιγμή έτοιμος να παρέμβει προκειμένου να δώσει τη λύση, ούτως ώστε το αγγελούδι του να μην χρειαστεί να υποφέρει. Το μήνυμα που περνάει στο παιδί του όμως είναι «Δεν μπορείς να τα καταφέρεις μόνος σου και χρειάζεσαι τη βοήθεια μου». Το παιδί μεγαλώνει μαθαίνοντας να χρειάζεται τη βοήθεια του ακόμα και σε πράγματα που θα έπρεπε να διεκπεραιώνει μόνο του. Και γίνεται έφηβος, και γίνεται ενήλικας, και χρειάζεται τη βοήθεια του για να λύνει προβλήματα και να αντεπεξέρχεται σε δυσκολίες. Και έρχεται μια στιγμή που ο γονέας αναρωτιέται: μα γιατί δεν το κάνει μόνος του; Πότε επιτέλους θα αναπτύξει πρωτοβουλία;
Ο γονέας αρχιλοχίας
«Πρέπει να δίνω εγώ τις οδηγίες, για να τηρείται η τάξη»
Ο γονέας αυτός ξέρει σίγουρα το τι πρέπει να γίνει. Δεν το κάνει αυτός για το παιδί του (όπως ο γονέας ελικόπτερο) αλλά τον βομβαρδίζει συνεχώς με υποδείξεις για να το τι πρέπει κάνει και το πώς πρέπει να αισθάνεται. «Φάε το φαγητό σου», «Διάβασε τα μαθήματα σου», «Πάρε το παλτό σου, κάνει κρύο», «Μην κάνεις παρέα με αυτούς». Χρησιμοποιεί συχνά στο λόγο του τις διαταγές και τις απειλές και δεν αφήνει περιθώρια διαφωνιών. Τα παιδί ακούει διαρκώς μια φωνή που του λέει τι να κάνει. Δεν χρειάζεται να ανησυχεί το ίδιο αν πέρασε η ώρα και δεν έκανε τα μαθήματα του, αν ξέχασε τα βιβλία του ή το παλτό του. Η φωνή θα είναι εκεί για να του υπενθυμίζει τις υποχρεώσεις του. Το παιδί μεγαλώνει παίρνοντας το μήνυμα από τον γονέα «Δεν χρειάζεται να σκέφτεσαι εσύ, σκέφτομαι εγώ για σένα». Οι γονείς αυτοί μπορεί να πιέζονται από το χρόνο και από τις υποχρεώσεις. Δεν έχουν το χρόνο για να αφήσουν το παιδί να σκεφτεί, να κάνει λάθη και να αποφασίσει. Άλλες φορές απλώς δεν συμβιβάζονται με τίποτα λιγότερο από την τελειότητα και έχουν την απαίτηση από τα παιδιά τους να κάνουν το ίδιο, μη επιτρέποντας τα όμως να αναπτύξουν πρωτοβουλία και κριτική σκέψη για τα πράγματα.
Ο γονέας σύμβουλος
«Μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου να μάθει μέσα από τα λάθη του»
Ο γονέας σύμβουλος δεν παρεμβαίνει για να λύσει τα προβλήματα του παιδιού του, δεν του υπενθυμίζει συνεχώς τις υποχρεώσεις του. Αντίθετα αφήνει το παιδί του να έρθει αντιμέτωπο με τις καταστάσεις της ζωής και προσπαθεί να του δώσει τα εφόδια για να τις αντιμετωπίσει. Προστατεύει το παιδί του μόνο από καταστάσεις που είναι πέραν των δυνάμεων του παιδιού να προστατευτεί και το αφήνει να βιώσει εμπειρίες που μπορεί να αποτελέσουν «Σημαντικές Ευκαιρίες Μάθησης». Στόχος είναι να μάθει το παιδί από τις εμπειρίες του ότι οι πράξεις του έχουν συνέπειες, τις οποίες υφίσταται το ίδιο και όχι ο γονέας. Αν φερθεί άσχημα στους φίλους του, οι φίλοι του θα το απορρίψουν. Αν πάει στο σχολείο αδιάβαστο, ο δάσκαλος θα το επιπλήξει. Αν δεν εμφανιστεί στο τραπέζι για το δείπνο, θα πάει για ύπνο νηστικό. Έτσι είναι η ζωή για τον ενήλικα και έτσι πρέπει να είναι και για το παιδί. Προσοχή όμως! Δεν αφήνουμε το παιδί να βιώσει μια σημαντική ευκαιρία μάθησης για να του πούμε στο τέλος: «Είδες; Στα ‘λεγα εγώ. Καλά να πάθεις τώρα». Αντίθετα είμαστε δίπλα του εκφράζοντας την ειλικρινή μας κατανόηση για αυτό που του συνέβη και προσπαθούμε να το ωθήσουμε ως προς το να βρει τρόπους να αντιμετωπίσει την κατάσταση στο εδώ και τώρα. Ο γονέας αυτός προσπαθεί να μεταδώσει στο παιδί του το μήνυμα «Μπορείς να τα καταφέρεις μόνος σου. Είσαι αρκετά ικανός». Το ενθαρρύνει να εξερευνήσει πιθανές λύσεις και το ωθεί να δοκιμάσει αυτό που θεωρεί καλύτερο. Το παιδί κάνει λάθη, κατανοεί ότι αυτά έχουν συνέπειες για το ίδιο αλλά και ότι μπορεί να αντέξει αυτές τις συνέπειες, να τις διαχειριστεί και να πάρει στο μέλλον διαφορετικές αποφάσεις. Αποκτά σταδιακά την αίσθηση ότι έχει έλεγχο στη ζωή του και μαθαίνει να τον ασκεί με σύνεση.
Είναι στο χέρι του γονιού λοιπόν να αποφασίσει τι παιδί θέλει να μεγαλώσει και αλλάζοντας ο ίδιος να αλλάξει και τη σχέση του με το παιδί του προς το καλύτερο τόσο για τον ίδιο όσο και για το παιδί.
πηγή: Βάλια Παυλίδου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου