Η θετική πλευρά του φόβου

Ο φόβος γενικά θεωρείται ένα δυσάρεστο συναίσθημα που σε ακραία μορφή μπορεί να μας πανικοβάλει με τις έντονες σωματικές του εκδηλώσεις . Η αλήθεια είναι ότι ο φόβος γίνεται παθολογικός μόνο όταν μεταμορφώνεται σε φοβία (επίμονος και υπερβολικός φόβος εκλυόμενος από την παρουσία ή την πρόβλεψη παρουσίας ειδικού αντικειμένου ή ειδικής κατάστασης : π.χ. αεροπορικά ταξίδια, ύψη, ζώα, ένεση, θέα αίματος, αρρώστιες κλπ).
Στο βιολογικό επίπεδο η ζωή χωρίς φόβο θα έμοιαζε με ένα σώμα που δεν νιώθει κανένα πόνο. Ακόμη και στο ψυχοπνευματικό επίπεδο, ο φόβος, αν τον εξετάσουμε με θετικό βλέμμα, είναι η κίνηση δημιουργίας επίγνωσης. Συνήθως εστιαζόμαστε στην αρνητική πλευρά του φόβου που σχετίζεται με το μέλλον, το «άγνωστο» και την ιδέα ότι υποδηλώνει κάποιον κίνδυνο που μας απειλεί. Τα «γρήγορα» ή αρνητικά συναισθήματα είναι αποτέλεσμα της αντίδρασης απέναντι στο φόβο-για παράδειγμα ο θυμός, οι ενοχές, η ζήλια και άλλες μορφές επιθετικότητας- και τις συνέπειες αυτών των συναισθημάτων τις νιώθουμε στο σώμα (συγκινήσεις).
Τα γρήγορα συναισθήματα δεν συνδέονται τόσο με τον εγκεφαλικό φλοιό ή σκεπτόμενο νου, αλλά με την αμυγδαλή και άλλα κέντρα του παλαιοθηλαστικού εγκεφάλου. Η γνωστή αντίδραση της μάχης ή της φυγής προέρχεται από αυτό το μέρος του εγκεφάλου. Τα γρήγορα συναισθήματα με τις έντονες σωματικές αντιδράσεις παίζουν καθοριστικό ρόλο στην επιβίωση του ανθρώπου. Το πρόβλημα γεννιέται όταν ο μηχανισμός του συναγερμού χτυπάει από λάθος ερεθίσματα (συμβολικός κίνδυνος) ή από υπερβολική ευαισθησία λόγω άγχους και ψυχοπιεστικών καταστάσεων. Τις περισσότερες φορές είναι συναγερμοί ενοχλητικοί που μας ειδοποιούν όμως για μια εσωτερική σύγκρουση ή αντίφαση που ζητάει επίλυση. Τότε το άτομο βρίσκεται σε μια συνεχή ένταση με συχνές ψυχοσωματικές κρίσεις , που το πανικοβάλουν και το οδηγούν σε ποικίλες αποφυγές. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται ειδική θεραπεία. Αν όμως παρατηρήσουμε τον φόβο από τη θετική πλευρά διαπιστώνουμε ότι ο φόβος δημιουργεί επίγνωση και μας βοηθάει να βρεθούμε σε εκείνη την κατάσταση της ύπαρξης στην οποία είμαστε ολοκληρωτικά παρόντες.
Όταν είμαστε ικανοί να παρατηρήσουμε αποστασιοποιημένα τα γρήγορα συναισθήματα, που σχετίζονται με τον φόβο, αυτό μας οδηγεί με φυσικό τρόπο στα αργά συναισθήματα της φροντίδας και της αγάπης, εκεί που υπάρχει η αίσθηση της παρούσας επίγνωσης, η οποία είναι ελεύθερη από κάθε φόβο. Αν προσπαθήσουμε να απαλλαγούμε από τα γρήγορα συναισθήματα, που είναι μέρος της βιολογίας μας, το αποτέλεσμα θα είναι να τα φουντώσουμε και να καταπιέσουμε ταυτόχρονα την δημιουργικότητά μας. Το μυστικό βρίσκεται στην κατανόηση και στην αλχημική μεταμόρφωση των συναισθημάτων. Αυτό γίνεται με την εστίαση όχι στο περιεχόμενο αλλά στον τρόπο λειτουργίας τους. Αυτή η κατανόηση δημιουργεί χώρο όπου τα συναισθήματα μπορούν να κινούνται και να μεταλλάσσονται .