Άρθρο: Γεώργιος Φραγκάκης
Ψυχολόγος, Παιδοψυχολόγος – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Ψυχολόγος, Παιδοψυχολόγος – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο της Amanda Grace «But I love him» με καθήλωσε το παρακάτω απόσπασμα «…ακόμα και αν το κλάμα σταματήσω, ακόμα και αν μας πάρει ο ύπνος με εμένα να φωλιάζω μες στην αγκαλιά του, άλλη μια χαρακιά θα αποκτήσω. Κανείς δεν θα τη δει μα ούτε θα το ξέρει. Εκείνη όμως θα’ναι εκεί. Και έτσι, τελικά, όλες οι χαρακιές θα έχουν χαρακιές και να τι εγώ θα γίνω –μια μεγάλη χαρακιά ενός έρωτα που ήταν το τέλος του άδοξο...».
Πρώτα έσκυψα με ευλάβεια πάνω στη θλίψη που μου προξένησαν οι σείρες αυτές και ύστερα -με βαθύ ενδιαφέρον για όλους αυτούς τους ανθρώπους που τόσο πολύ υποφέρουν- αποφάσισα να προσεγγίσω αυτό το θέμα με την ελπίδα να κατανοήσω τη μυστηριώδη αυτή «συγκολλητική ουσία» που τους κρατά καθηλωμένους μέσα σε τόσο τραυματικές σχέσεις.
Μια πληθώρα ερευνών έχουν διεξαχθεί σχετικά με το τι είναι αυτό που κάνει μερικούς ανθρώπους να παραμένουν σε πραγματικά σκληρές σχέσεις. Πριν εμβαθύνω όμως, θα ήθελα να σταθώ στον όρο «αιχμηρές καταστάσεις». Δεν αναφέρομαι μόνο στις ακραίες συνθήκες όπως φωνές, βρισιές, χαστούκια και άλλες απαράδεκτες ενέργειες αλλά και σε μερικές πιο «συνηθισμένες» όπως η υποτίμηση, η γελοιοποίηση, η αδιαφορία. Όλες αυτές οι στάσεις μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά τραύματα σε ένα συντροφο. Όποιος έχει παραμείνει σε μια τέτοια σχέση ξέρει πολύ καλά τι σημαίνει η φράση «είναι περίπλοκη η κατάσταση».
Οι μελετητές των ανθρωπιστικών επιστημών αποδίδουν τα παραπάνω φαινόμενο σε τρεις παράγοντες, στο επίπεδο δέσμευσης, στο είδος προσκόλλησης και σε μια παράξενη ικανότητα διαστρέβλωσης του μέλλοντος.
Σε γενικές γραμμές, οι άνθρωποι επιλέγουν να μοιράζονται με ένα σύντροφό τη ζωή τους επειδή τους κάνει να αισθάνονται πληρότητα! Νιώθουν πιο όμορφα πλάι του και απολαμβάνουν όλα εκείνα τα οφέλη που δεν θα είχαν πριν τον γνωρίσουν. Στις υγιείς σχέσεις, οι άνθρωποι υφαίνουν μαζί τα όνειρά τους και δημιουργούν από κοινού ένα δικό τους «πάπλωμα» που τους σκεπάζει και τους ζεσταίνει τα βράδια ενώ στις επιθετικές σχέσεις, το αντίστοιχο επίπεδο δέσμευσης μπορεί πιθανόν να υπερκεράσει όλες τις συγκρούσεις, ακόμα και την κακοποίηση. Όμως το «πάπλωμα» αυτό θα μπορούσε να φαντάζει γεμάτο τρύπες από τις οποίες τρυπώνει εύκολα ο κρύος αέρας τα βράδια και έτσι προσπαθούν βασανιστικά να βολέψουν το σώμα τους με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφύγουν το τσουχτερό κρύο που το διαπερνά.
Παρόλα αυτά, είναι φανερό πως ο τρόπος που δεσμεύονται οι άνθρωποι μπορεί να έχει πολλές αποχρώσεις, μορφές και διαφορετικά είδη προσκόλλησης. Για παράδειγμα, οι σύντροφοι που χαρακτηρίζονται απά ασφαλή προσκόλληση (που σημαίνει πως μπορούν να δώσουν και να λάβουν τη φροντίδα του συντρόφου τους χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία) συνήθως μένουν μαζί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από αυτούς που έχουν ανασφαλή προσκόλληση. Έτσι, η έρευνα των Kirkpatrick & Davis (1994) έρχεται να μας υπενθυμίσει πως είναι πολύ αφελές να μιλά κανείς απόλυτα μιας και τόσο οι άνθρωποι όσο και οι σχέσεις τους είναι εύπλαστες, ευμετάβλητες και έχουν μέσα τους μια πολύ ουσιώδη δυναμική, ικανή να μεταβάλει τόσο τα πρόσωπα όσο και την πορεία της σχέσης τους. Οι ταμπέλες, κατά την προσωπική μου γνώμη, δεν βοήθησαν ποτέ κανέναν να εξελιχθεί και να αφεθεί.
Πιο συγκεκριμένα, ανέφεραν πως τα άτομα που ενδεχομένως να χαρακτηρίζονται από το «ανήσυχο είδος προσκόλλησης», ενώ ο σύντροφός τους πιθανόν να μην είναι εξοικιωμένος με τους συναισθηματισμούς τους και ως εκ τούτου να στέκεται απορριπτικά απέναντι στις ανάγκες τους, εξακολουθούν να έχουν πολλές πιθανότητες να συμπορευτούν μαζί του. Αυτό μπορεί να συμβαίνει επειδή, παρά τις ταμπέλες που τους φόρτωσαν, μπορεί να έχουν άλλα χαρακτηριστικά που να κουμπώνουν μεταξύ τους ιδιαίτερα αρμονικά, όπως το ότι οι δύο εραστές πιθανόν να μοιράζονται τις ίδιες προσδοκίες σχετικά με το πώς οι άνδρες και οι γυναίκες θα πρέπει να συμπεριφέρονται μέσα στη σχέση (π.χ. βάση στερεότυπων ή αλλων εμπειριών του παρελθόντος). Μάλιστα, η έρευνα των Frost και Forrester (2013) επισημαίνει πως δεν είναι αυτός καθαυτός ο βαθμός εγγύτητας μεταξύ των συντρόφων που καθορίζει αν μια σχέση θα έχει διάρκεια, αλλά το αν ο βαθμός εγγύτητας ή απόστασης που υφίσταται μεταξύ τους τούς ικανοποιεί. Eίναι λογικό, αν οι σύντροφοι αντιλαμβάνονται την επιθετικότητα μέσα σε μια σχέση ως ένα είδος στρατηγικής για να διατηρήσουν μια συναισθηματική απόσταση, τότε αυτός που φοβάται την εγγύτητα θα προσαρμοστεί με την επιθετικότητα αντί να ρισκάρει την απειλητική γι’ αυτόν οικειότητα.
Τέλος, η έρευνα δεν θα μπορούσε να αγνοήσει την εσωτερική ανασφάλεια που έχουν πολλοί άνθρωποι -και παρά τις ασφυκτικές συνθήκες που μπορεί να βιώνουν σε μια σχέση- εκείνη μπορεί να «κλωτσάει» πεισματικά μέσα τους, υπενθυμίζοντάς τους πως τα πράγματα θα χειροτερέψουν ύστερα από ένα χωρισμό. Αυτή η αφοπλιστική σκέψη, που είναι τόσο ισχυρή ώστε να τους υποτάσσει μπροστά της, τους κάνει να υπομένουν τις σχέσεις τους ακόμα και εάν αυτές τους προξενούν ολοφάνερη δυστυχία. Στην πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη των Arriaga, Capezza, Goodfriend, Ray και Sands (2013), οι συγγραφείς συνέκριναν το επίπεδο δέσμευσης με την αντίληψη που οι συμμετέχοντες είχαν για την προσωπική τους ευτυχία μέσα σε μια κακή σχέση και –ακόμα πιο σημαντικό- η στάση τους για τη πιθανότατα του χωρισμού. Αυτό που βρήκαν ήταν πραγματικά εκπληκτικό: οι άνθρωποι που κακοποιούνται μέσα στη σχέση υποβαθμίζουν πόσο πραγματικά δυστυχείς είναι και υπερτιμούν το πόσο δυστυχισμένοι θα ήταν αν αυτή χάλαγε.
Με άλλα λόγια, αν ένας από τους συντρόφους φοβάται να μείνει μόνος, τότε φαντασιώνεται ότι είναι καλά μέσα σε μια σχέση. Ο ίδιος διαστρεβλώνει το μέλλον πιστεύοντας πραγματικά ότι η εργένικη ζωή θα είναι πολύ χειρότερη απ’ό,τι είναι στην πραγματικότητα.ιορ Παρόλα αυτά, ο καθένας έχει την εσωτερική ελευθερία να αποφασίσει πώς ή εάν θα αντιδράσει. Τούτο σημαίνει πως σε αντίθεση με την αμοιβάδα, ο άνθρωπος μπορεί να βιώσει ένα ερέθισμα και να μην αντιδράσει μόνο αντανακλαστικά σε αυτό. Είναι υψίστης σημασίας το πώς βιώνει κάποιος και το πώς αξιολογεί τα πράγματα αλλά και κατά πόσο μπορεί να αντιδράσει με έλεος και με σφαιρική οπτική. Ο παράδεισος και η κόλαση δεν είναι κάπου αλλού, σε άλλους κόσμους, συμβαίνουν εκεί μπροστά στα μάτια του, στα πλευρά του ή όπου αλλού τα αισθάνεται.
Έτσι, όπου και εάν βρίσκεσαι αυτή τη στιγμή, αγαπημένε μου αναγνώστη, και ό,τι και εάν βιώνει η καρδιά σου, να ξέρεις πως σε αισθάνομαι, σε καταλαβαίνω, σε νιάζομαι και αυτό που θα σου προσφέρει ευτυχία, είναι αυτό ακριβώς που εύχομαι για σένα.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Arriaga, X. B., Capezza, N. M., Goodfriend, W., Ray, E. S., Sands, K. J. (2013). Individual well-being and relationship maintenance at odds. The unexpected perils of maintaining a relationship with an aggressive partner. Social Psychological and Personality Science, 4, 676-684.
Kirkpatrick, L. A., & Davis, K. E. (1994). Attachment style, gender, and relationship stability: A longitudinal analysis.Journal of Personality and Social Psychology, 66, 502-512. doi:10.1037/0022-3514.66.3.502
Frost, D. M., & Forrester, C. (2013). Closeness discrepancies in romantic relationships: Implications for relational well-being, stability, and mental health. Personality and Social Psychology Bulletin, 39, 456–469.
Tζένη Φουντέα-Σκλαβούνου, 2013, «Γάλα σε σκόνη, 44 χαϊκού με υστερόγραφο”. Εκδ. Μανδραγόρας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου