Έχει καταφανεί ερευνητικά ότι ο τρόπος που οι γονείς αλληλεπιδρούν με το παιδί έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στις λειτουργία του εγκεφάλου, αλλά και τη χημική ισορροπία του.
Συγκεκριμένα, επηρεάζει τις διόδους που δημιουργούνται στον εγκέφαλο του παιδιού, οι οποίες θα του επιτρέψουν μελλοντικά να χειρίζεται ικανοποιητικά τα συναισθήματά του και να αντεπεξέρχεται σε διάφορες ψυχοπιεστικές συνθήκες, χωρίς να χρειάζεται να καταφεύγει σε συμπεριφορές που περιλαμβάνουν εκρήξεις θυμού, έντονο άγχος, αλλά και κάπνισμα και χρήση αλκοόλ και ουσιών στη μετέπειτα ζωή του.
Σε γενικές γραμμές, ο εγκέφαλος χωρίζεται σε τρία μέρη. Ο «ανώτερος εγκέφαλος» αποτελεί το 85% του εγκεφάλου και οι λειτουργίες του περιλαμβάνουν ικανότητες, όπως δημιουργικότητα και φαντασία, επίλυση προβλημάτων, λογική και σκέψη, αυτό-επίγνωση, ευγένεια, ενσυναίσθηση, ενδιαφέρον κ.α. Ο «συναισθηματικός εγκέφαλος» πυροδοτεί έντονα συναισθήματα που πρέπει να χειριστεί ο «ανώτερος-λογικός εγκέφαλος». Είναι υπεύθυνος για τη λειτουργία συμπεριφορών, όπως είναι ο θυμός, ο φόβος, το άγχος αποχωρισμού, η αγάπη, η ικανότητα για παιχνίδι, η τάση για εξερεύνηση, η επιθυμία για επαφή κ.α. Τέλος, ο «ερπετοειδής εγκέφαλος» αποτελεί το πιο πρωτόγονο τμήμα του εγκεφάλου και ενεργοποιεί ενστικτώδεις συμπεριφορές που σχετίζονται με την επιβίωση, όπως είναι η πείνα, η δίψα, η πέψη κλπ.
Στα πρώτα χρόνια της ζωής δεν έχει αναπτυχθεί ακόμα ο λογικός εγκέφαλος, οπότε ο συναισθηματικός εγκέφαλος καθοδηγεί. Επομένως, το παιδί αντιδρά σε διάφορες ψυχοπιεστικές καταστάσεις (π.χ. η διακοπή του παιχνιδιού ώστε να πάει για ύπνο) με εκρήξεις θυμού, φωνές, κλάμα, έντονη θλίψη κλπ. Αυτό δε σημαίνει ότι φέρεται χειριστικά. Οι αντιδράσεις αυτές είναι απόλυτα φυσιολογικές, εφόσον ο ανώτερος-λογικός εγκέφαλος δεν έχει αναπτυχθεί, οπότε το παιδί δε γνωρίζει πώς να αντιμετωπίζει τα έντονα συναισθήματα του. Ως εκ τούτου, έχει ανάγκη τους γονείς του να το βοηθήσουν να ηρεμήσει. Εάν οι γονείς αντιμετωπίσουν τέτοιες αντιδράσεις του παιδιού με ηρεμία και κατανόηση ενισχύουν την ανάπτυξη διόδων στον εγκέφαλο, που στη συνέχεια του επιτρέπουν να αντιμετωπίζει από μόνο του αυτές τις καταστάσεις πανικού.
Το 90% της ανάπτυξης του εγκεφάλου πραγματοποιείται κατά τα πρώτα 5 χρόνια της ζωής. Σε αυτό το σημαντικό χρονικό διάστημα δημιουργούνται, διαλύονται και αναδημιουργούνται εκατομμύρια εγκεφαλικές συνδέσεις, οι οποίες επηρεάζονται από τις εμπειρίες του παιδιού και κυρίως από τις συναισθηματικές εμπειρίες που έχει με τους γονείς. Ο εγκέφαλος λειτουργεί με αυτό τον τρόπο ώστε να μπορεί να προσαρμόζεται σε οποιοδήποτε περιβάλλον βρίσκεται το παιδί. Εάν, για παράδειγμα, ένα παιδί κακοποιείται από τους γονείς του, τότε μαθαίνει να προσαρμόζεται σε ένα βίαιο και κακοποιητικό περιβάλλον, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η δομή του εγκεφάλου και τα χημικά συστήματα του, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε υπερδιέγερση, επιθετικότητα, αντιδράσεις φόβου ή/και απότομες αντιδράσεις επίθεσης/άμυνας. Ακολούθως, εάν οι γονείς δεν ανταποκρίνονται στην ανάγκη του παιδιού για επαφή και εγγύτητα και καταφεύγουν σε εκρήξεις θυμού, επικριτικά σχόλια ή/και σωματική βία, το παιδί βρίσκεται υπό μια συνεχή κατάσταση στρες που επιφέρει μόνιμες αλλαγές στον εγκέφαλο. Το χρόνιο στρες έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη των περιοχών του εγκεφάλου που σχετίζονται με φόβο και άγχος. Σε περιπτώσεις κακοποίησης ή παραμέλησης, οι περιοχές αυτές αναπτύσσονται εις βάρος περιοχών που σχετίζονται με την ψυχική ηρεμία του παιδιού. Ως επακόλουθο, μαθαίνει να αντιδρά στα διάφορα περιβαλλοντικά ερεθίσματα με φόβο και θυμό, αλλά και να βρίσκεται σε μια συνεχή κατάσταση άγχους.
Αντίθετα, όταν οι γονείς αντιμετωπίζουν το παιδί με αγάπη και κατανόηση, κυρίως όταν δυσκολεύεται με τα έντονα συναισθήματά του, παράγονται φυσικές χημικές ουσίες που ενεργοποιούν τον εγκέφαλο του.
Επομένως, ο τρόπος που οι γονείς ανταποκρίνονται στις ανάγκες του, παίζουν μαζί του, το παρηγορούν όταν βιώνει έντονα αρνητικά συναισθήματα και του συμπεριφέρονται όταν επιδεικνύει μη επιθυμητή συμπεριφορά διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Μια συναισθηματικά υπεύθυνη και ευαίσθητη διαπαιδαγώγηση διευκολύνει τη δημιουργία ζωτικών συνδέσεων στον εγκέφαλο, που με τη σειρά τους καθιστούν το παιδί ικανό να αντιμετωπίζει στρεσογόνες καταστάσεις στη ζωή του, να δημιουργεί υγιείς σχέσεις, να είναι ευγενικό, συμπονετικό και ψυχικά ήρεμο, να εκφράζει την αγάπη του προς τους άλλους και να έχει τη θέληση και το κίνητρο να διεκδικήσει τα όνειρα και τις φιλοδοξίες του.
Πηγή: Sunderland, M. (2006). The Science of Parenting. London: Dorling Kindersley Limited.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου