Σχολικό Άγχος στην Εφηβεία

Ιωάννα Καρόζα, Κοινωνική Λειτουργός

Το σχολείο αποτελεί μια από τις πιθανές πηγές έντασης στην εφηβική ηλικία, λόγω των απαιτήσεων του εκπαιδευτικού συστήματος. Η έμφαση της οικογένειας, του σχολείου και της κοινωνίας στη σχολική επιτυχία δημιουργεί συχνά άγχος στο νεαρό άτομο, που πολλές φορές νιώθει ότι δεν μπορεί να ανταποκριθεί ικανοποιητικά σε αυτές τις προσδοκίες. Δεν θα πρέπει όμως να συγχέουμε το σχολικό άγχος με τη σχολική φοβία, η οποία εκδηλώνεται πιο συχνά στην παιδική ηλικία, κυρίως με την είσοδο του παιδιού στο σχολείο.

Πολλά είναι τα γνωρίσματα του σύγχρονου σχολείου που φαίνεται να αποτελούν πηγή έντασης στον νεαρό έφηβο. Ένας από αυτούς, η διαδικασία της  αξιολόγησης. Ο μαθητής αξιολογείται με ποικίλλες εξετάσεις, προφορικές και γραπτές, οι οποίες γίνονται αντικείμενο κρίσης από τους καθηγητές αλλά και από τους συμμαθητές του παιδιού. Από την εικόνα του αυτή, εξαρτάται εν μέρει και τοκύρος του στο σχολείο, η ποιότητα των διαπροσωπικών του σχέσεων μέσα σε αυτό, αλλά και οι σχέσεις του με τους γονείς του. Το άγχος της αξιολόγησης, ενισχύεται και από τις ανισότητες στη μάθηση. Δηλαδή όλοι οι μαθητές παρακολουθούν την ίδια τάξη, δίνουν τις ίδιες εξετάσεις και προσπαθούν να ταιριάξουν σε ένα κοινό πρόγραμμα ανεξάρτητα από τις ιδιαιτερότητες του καθενός. Το γεγονός αυτό, μπορεί να είναι τραυματικό για αυτούς που υστερούν και απογοητευτικό για τους προικισμένους. 

Οι συνθήκες συμφόρησης που παρατηρούνται στο σχολείο, είναι ένας άλλος παράγοντας. Ο μαθητής βρίσκεται σε μια κοινότητα 400-1000 παιδιών, όπου πέρα από το τμήμα του είναι λίγο πολύ άγνωστος και πρέπει να κερδίσει την επωνυμία του με όποιο τρόπο μπορεί. Πολλές φορές και οι σχέσεις με τους καθηγητές είναι λίγο-πολύ απρόσωπες, κάποιοι από αυτούς δεν θα μάθουν ούτε το όνομά του. Αν σκεφτούμε την ιδιαίτερη ψυχολογία της εφηβικής ηλικίας, με την έντονη ανάγκη για προβολή και αποδοχή, καταλαβαίνουμε ότι τα παραπάνω μπορεί να δημιουργήσουν στον έφηβο πρόσθετες πιέσεις.

Διάφορες συνθήκες που επιδρούν στον ψυχικό κόσμο του εφήβου, μπορεί να λειτουργήσουν προσθετικά και να τον κάνουν πιο ευάλωτο στην εκδήλωση άγχους στο σχολικό περιβάλλον. Το κοινωνικο-βιοτικό επίπεδο του εφήβου, όπως και τοπολιτιστικό –γλώσσα, εμπειρίες, στάσεις, αξίες, κίνητρα και εμπειρίες- επηρεάζουν σημαντικά πτυχές της σχολικής ζωής. Ειδικά στην εποχή μας, όπου η αύξηση των μεταναστών έχει κάνει το σχολείο μια πολύ-πολιτισμική κοινωνία, οι διαφορές αυτές είναι πιο έντονες. Περισσότερο αποξενωτικές είναι άλλες πτυχές της οικογενειακής ζωής, όπως η διάσταση ή ο χωρισμός των γονιών, κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας, ένα προβληματικό μέλος της οικογένειας, που ασκούν βαθιά επίδραση στον έφηβο εμποδίζοντάς τον να δεθεί με τη σχολική κοινότητα και να προσαρμοσθεί στο σχολικό κλίμα.

Η οικογένεια, και ο τρόπος με τον οποίο θα στηρίξει τον έφηβο, παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Πολύ συχνά οι γονείς, ενισχύουν το άγχος του μαθητή πιέζοντάς τον για περισσότερο διάβασμα γιατί κατά την δική τους κρίση, οι ώρες που διαθέτει το παιδί τους για διάβασμα δεν αρκούν. Προβάλλουν στο πρόσωπο του παιδιού τις δικές τους επιθυμίες και πολλές φορές όταν μιλούν για αποτυχία ή επιτυχία, ταυτίζονται τόσο πολύ μαζί του που είναι σαν να πηγαίνουν οι ίδιοι στο σχολείο («πήραμε, βαθμούς», «ξεκινάμε μαθήματα» κλπ). Κάποιο θεωρούν ότι ανεβαίνουν περισσότερο κοινωνικά έχοντας για παιδί έναν «πρώτο μαθητή», παρά ένα παιδί που τα βγάζει πέρα μόνο του και είναι υπεύθυνο για τη δουλειά που απαιτεί το σχολείο.

Θα πρέπει οι γονείς να μάθουν να «ακούν» το παιδί τους και να δεχτούν το άγχος που φέρνει από το σχολείο. Να προσπαθούν να το καθησυχάσουν, να το στηρίξουν και να κατανοήσουν πόσο αντικειμενικό ή πόσο υπερβολικό είναι. Χρειάζεται να καταλάβουν ότι δεν μπορούν οι ίδιοι να ενεργήσουν για λογαριασμό του παιδιού τους. Καλό είναι, να μην ταυτίζονται μαζί του για συναισθήματα που φέρνει για τους καθηγητές, συμμαθητές και για ότι ανήκει στο χώρο του σχολείου γενικά. Θα πρέπει να καθοδηγήσουν το παιδί μέσα από τη συζήτηση, να είναι αντικειμενικό και να αναλαμβάνει την ευθύνη για τα αποτελέσματα της συμπεριφοράς του.   

Ο κύριος στόχος των γονιών λοιπόν, θα πρέπει να είναι να βοηθήσουν το παιδί τους να γίνει υπεύθυνο για το σχολείο. Στην αποτυχία, να είναι δίπλα του και να προσπαθούν μαζί να βρουν την αιτία της, και όχι να το απορρίπτουν. Να το ενθαρρύνουν, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την εφηβεία του και το πόσο ευαίσθητο είναι στην κριτική. Είναι σημαντικό, να προσπαθούν να μπουν στη θέση του, και αν χρειαστεί να θυμηθούν τη δική τους εφηβεία και το πώς ένιωθαν σε ανάλογες περιστάσεις. 

Σίγουρα οι απαιτήσεις της σημερινής κοινωνίας, επιφορτίζουν γονείς και παιδιά μεπερισσότερους ρόλους απ’ ότι παλιότερα. Γι’ αυτό είναι χρήσιμο οι γονείς να εκπαιδεύονται, ώστε να αποφύγουν συμπεριφορές που πιθανώς έχουν οι ίδιοι μάθει από τους δικούς τους γονείς, και που στη εποχή που ζούμε, ίσως δεν είναι πια τόσο βοηθητικές.

Πηγή:  http://www.dia-logos.gr/Themata/Sxoliko-Agxos-sthn-Efhbeia/?docid=178