Ο Νίκος Σιδέρης μιλά για την «Τέχνη του γονιού» την οποία επισημαίνει ότι έχουν χάσει οι ενήλικες στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες και τονίζει ότι το παιδί, για να μεγαλώσει σωστά, χρειάζεται μια «έντεχνη αγάπη». Διαπιστώνει ότι η απουσία της «έντεχνης αγάπης» προκαλεί μια κατάσταση «ψυχικής ορφάνιας» η οποία ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την εκδήλωση βίαιης και επιθετικής συμπεριφοράς στα παιδιά και στους εφήβους.
Σε μια εποχή που οι ανθρώπινες σχέσεις έχουν δεχτεί άφθονες αλλαγές σε σχέση με το παρελθόν και οι παραδοσιακοί ρόλοι αμφισβητούνται, ο ίδιος εστιάζει στον πιο ισχυρό αλλά και πιο ευάλωτο ανθρώπινο δεσμό: τον δεσμό των παιδιών με τους γονείς και το αντίστροφο. Οι απόψεις του, πραγματικά καινοτόμες, δεν χαϊδεύουν τα αφτιά των αναγνωστών του, μπορούν όμως να τους βοηθήσουν να συνειδητοποιήσουν κάποιες λανθασμένες συμπεριφορές και να τις αλλάξουν. Ο σύγχρονος άνθρωπος πρέπει να διδαχθεί από μικρός το προφανές ότι «Δεν παίζεις μόνο εσύ. Υπάρχουν κι άλλοι» για να μπορέσει μεγαλώνοντας να διεκδικήσει την ωριμότητα και την ευτυχία…
-Πού οφείλεται η παιδική βία και η επιθετική συμπεριφορά των εφήβων στις δυτικές κοινωνίες κατά τη γνώμη σας;
Υπάρχουν κάποιοι κοινοί μηχανισμοί που ευνοούν και κάνουν πιο πιθανή την εκδήλωση επιθετικής και βίαιης συμπεριφοράς στα παιδιά και στου εφήβους. Οι βασικοί αυτοί μηχανισμοί είναι καταρχήν αυτό που θα λέγαμε ο καταναλωτικός ναρκισσισμός, που είναι η κυρίαρχη κουλτούρα της εποχής και η κυρίαρχη νοοτροπία των ανθρώπων. Ο ναρκισσισμός υποδηλώνει έναν άνθρωπο που δυσκολεύεται να φανταστεί μια άλλη οπτική γωνία έξω από τη δική του, έναν άλλο τρόπο σκέψης, εκτός από το δικό του, έναν άλλο τρόπο να γίνονται σωστά τα πράγματα που να μην είναι ο δικός του. Δηλαδή έναν άνθρωπο που θεωρεί ότι αυτός ξέρει, οι άλλοι δεν ξέρουν. Αυτός έχει το καλό γούστο, οι άλλοι δεν το έχουν. Αυτός έχει δικαιώματα, οι άλλοι μόνο αν συμφωνούν με τα δικά του. Δηλαδή ένας άνθρωπος που βασίζεται στη λογική «Ευτυχώς που υπάρχω εγώ, Δυστυχώς που υπάρχουν και οι άλλοι».
Υπάρχουν κάποιοι κοινοί μηχανισμοί που ευνοούν και κάνουν πιο πιθανή την εκδήλωση επιθετικής και βίαιης συμπεριφοράς στα παιδιά και στου εφήβους. Οι βασικοί αυτοί μηχανισμοί είναι καταρχήν αυτό που θα λέγαμε ο καταναλωτικός ναρκισσισμός, που είναι η κυρίαρχη κουλτούρα της εποχής και η κυρίαρχη νοοτροπία των ανθρώπων. Ο ναρκισσισμός υποδηλώνει έναν άνθρωπο που δυσκολεύεται να φανταστεί μια άλλη οπτική γωνία έξω από τη δική του, έναν άλλο τρόπο σκέψης, εκτός από το δικό του, έναν άλλο τρόπο να γίνονται σωστά τα πράγματα που να μην είναι ο δικός του. Δηλαδή έναν άνθρωπο που θεωρεί ότι αυτός ξέρει, οι άλλοι δεν ξέρουν. Αυτός έχει το καλό γούστο, οι άλλοι δεν το έχουν. Αυτός έχει δικαιώματα, οι άλλοι μόνο αν συμφωνούν με τα δικά του. Δηλαδή ένας άνθρωπος που βασίζεται στη λογική «Ευτυχώς που υπάρχω εγώ, Δυστυχώς που υπάρχουν και οι άλλοι».
-Ποιες οι συνέπειες αυτού του εγωκεντρισμού;Αυτό σημαίνει ότι «Εγώ είμαι ο σωστός και ο άλλος είναι ένα ισόβιο φάουλ» Αυτή η κουλτούρα είναι τρομερή, γιατί βάζει μία σχέση βίας, άρνησης, ακύρωσης, περικοπής ακρωτηριασμού της οντότητας του άλλου, ο οποίος νοείται μόνο σαν εξάρτημα στον δικό του μηχανισμό ή σαν ένα στοιχείο διακοσμητικό. Αυτό το στοιχείο της κουλτούρας του ναρκισσισμού που κυριαρχεί στη δυτική κοινωνία από τη δεκαετία του ’60 και πέρα , είναι ο πρώτος και φοβερότερος πυλώνας για τη βία γενικά και για την παιδική βία και επιθετικότητα ειδικότερα, δεδομένου ότι στην μορφή του, αυτός ο ναρκισσισμός είναι κατά βάση εφηβοκεντρικός.
-O ναρκισσισμός είναι χαρακτηριστικό των εφήβων;
Όχι μόνο των εφήβων. Στην εποχή μας υπάρχει μία λαγνεία γύρω από την νεότητα, που κρύβει έναν ασύλληπτο τρόμο μπροστά στην αρνητικότητα. Που σημαίνει τη φθορά του σώματος, όσα φέρνει ο χρόνος, τους αναγκαίους αποχαιρετισμούς κάποιων ονείρων, που δεν πραγματοποιήθηκαν όχι απαραίτητα επειδή ήταν λάθος, Στην εφηβεία, όλα αυτά είναι κάπως μακριά. Οι έφηβοι όπως μεγαλώνουν σήμερα, δεν καλούνται να γνωρίσουν την αλήθεια των ανθρώπων και των πραγμάτων, αλλά να ζουν μέσα σε μια φαντασία που γίνεται η πρότυπη φαντασία για όλους τους υπόλοιπους. Αυτή η άρνηση του χρόνου και του περάσματος από την ανεύθυνη απόλαυση της εφηβείας, στην υπεύθυνη διεκδίκηση των απολαύσεων και νοημάτων της ενήλικης ζωής, δεν υποστηρίζεται από την κουλτούρα. Αυτή η νεοκεντρικότητα και εφηβοκεντρικότητα, χώνει όλο και πιο βαθιά τους εφήβους, στην αυταπάτη ότι είναι κάτι το μοναδικό, σπουδαίο και ανεπανάληπτο.. Έτσι κάνουν λάθος δύο φορές. Μία ως έφηβοι και μία ως ενήλικες.
Όχι μόνο των εφήβων. Στην εποχή μας υπάρχει μία λαγνεία γύρω από την νεότητα, που κρύβει έναν ασύλληπτο τρόμο μπροστά στην αρνητικότητα. Που σημαίνει τη φθορά του σώματος, όσα φέρνει ο χρόνος, τους αναγκαίους αποχαιρετισμούς κάποιων ονείρων, που δεν πραγματοποιήθηκαν όχι απαραίτητα επειδή ήταν λάθος, Στην εφηβεία, όλα αυτά είναι κάπως μακριά. Οι έφηβοι όπως μεγαλώνουν σήμερα, δεν καλούνται να γνωρίσουν την αλήθεια των ανθρώπων και των πραγμάτων, αλλά να ζουν μέσα σε μια φαντασία που γίνεται η πρότυπη φαντασία για όλους τους υπόλοιπους. Αυτή η άρνηση του χρόνου και του περάσματος από την ανεύθυνη απόλαυση της εφηβείας, στην υπεύθυνη διεκδίκηση των απολαύσεων και νοημάτων της ενήλικης ζωής, δεν υποστηρίζεται από την κουλτούρα. Αυτή η νεοκεντρικότητα και εφηβοκεντρικότητα, χώνει όλο και πιο βαθιά τους εφήβους, στην αυταπάτη ότι είναι κάτι το μοναδικό, σπουδαίο και ανεπανάληπτο.. Έτσι κάνουν λάθος δύο φορές. Μία ως έφηβοι και μία ως ενήλικες.
-Ο καταναλωτισμός με ποιο τρόπο επιδρά;
Το βίωμα του ναρκισσισμού γίνεται ακόμη πιο βίαιο ακριβώς επειδή η κύρια μορφή εκδήλωσής του είναι καταναλωτική. Δηλαδή να συσσωρεύεις εντυπώσεις, πράγματα και πληροφορίες. Η πεμπτουσία της ζωής σήμερα είναι να συσσωρεύεις. Υπάρχει μια βιαιότητα στη διεκδίκηση πραγμάτων και προνομιακών θέσεων για πρόσβαση σε εντυπώσεις και πληροφορίες. Κοιτάξτε όλη τη μανία που υπάρχει στο να είσαι ‘in”. . Λες και το ζητούμενο είναι να είσαι “in” και όχι να είσαι ο εαυτός σου! Που αυτό είναι το ουσιώδες. Όλο αυτό φέρνει μια βιαιότητα απέναντι στον εαυτό μας, που τον κακοποιούμε προκειμένου να είμαστε κάπως και επίσης ο καθένας ζει με τη διαρκή αγωνία ότι ο άλλος θα φάει αυτό που θέλεις να φας εσύ. Αυτοί είναι αρχέγονοι τρόμοι. Επομένως ο καταναλωτισμός που στηρίζεται στη φαντασίωση ότι «ο άλλος τρώει» και «ο άλλος θα με φάει» σε κάνει και σένα λύκο για να φας τον άλλον. Αυτά είναι βαθύτεροι λόγοι που οδηγούν όλους τους ανθρώπους στη βία και την επιθετικότητα και περισσότερο τους εφήβους για τους λόγους που ανάφερα.
-Ο καταναλωτικός ναρκισσισμός είναι ο μοναδικός λόγος για τη βίαιη συμπεριφορά των νέων;
Υπάρχει και ένας άλλος παράγοντας που εγώ τον χαρακτηρίζω «ψυχική ορφάνια» Το ότι η γενιά των μεγάλων έχει χάσει σε μεγάλο βαθμό την τέχνη του να είναι γονείς. Αυτό δημιουργεί παιδιά που στην ουσία είναι ψυχικά ορφανά. Αυτό ισχύει σε μεγάλο βαθμό στη Δύση. Στην Ιαπωνία για παράδειγμα, παρά το γεγονός ότι είναι μια εξαιρετικά προχωρημένη καπιταλιστική κοινωνία, με εξαιρετικά καταναλωτική συνείδηση, έχουν γίνει πολιτισμικές επιλογές τέτοιου είδους που δεν έχει υπάρξει αυτό το χάσμα των γενεών. Υπάρχει μια συνέχεια στις γενεές. Αντίθετα στη Δύση τα παιδιά μεγαλώνουν έχοντας μεν υλικούς, θεσμικούς γονείς, αλλά δεν έχουν τροφή για την ψυχή τους. Και πάνω από όλα δεν έχουν αγάπη και κανόνες. Αυτά που κάθε γονιός οφείλει να δώσει στο παιδί του.
Υπάρχει και ένας άλλος παράγοντας που εγώ τον χαρακτηρίζω «ψυχική ορφάνια» Το ότι η γενιά των μεγάλων έχει χάσει σε μεγάλο βαθμό την τέχνη του να είναι γονείς. Αυτό δημιουργεί παιδιά που στην ουσία είναι ψυχικά ορφανά. Αυτό ισχύει σε μεγάλο βαθμό στη Δύση. Στην Ιαπωνία για παράδειγμα, παρά το γεγονός ότι είναι μια εξαιρετικά προχωρημένη καπιταλιστική κοινωνία, με εξαιρετικά καταναλωτική συνείδηση, έχουν γίνει πολιτισμικές επιλογές τέτοιου είδους που δεν έχει υπάρξει αυτό το χάσμα των γενεών. Υπάρχει μια συνέχεια στις γενεές. Αντίθετα στη Δύση τα παιδιά μεγαλώνουν έχοντας μεν υλικούς, θεσμικούς γονείς, αλλά δεν έχουν τροφή για την ψυχή τους. Και πάνω από όλα δεν έχουν αγάπη και κανόνες. Αυτά που κάθε γονιός οφείλει να δώσει στο παιδί του.
–Οι περισσότεροι πιστεύουμε ότι η αγάπη δεν συμβαδίζει με τους κανόνες. Πως το σχολιάζετε;
Το παιδί δεν μπορείς να το αγαπάς με τον ίδιο τρόπο που αγαπάς τον γείτονα ή τον σύντροφό σου. Το παιδί χρειάζεται μια έντεχνη αγάπη. Η αγάπη που χρειάζεται το παιδί είναι μια τέχνη με τρία συστατικά: Παρουσία, Αποδοχή και Άφοβη Καθοδήγηση του παιδιού. .Αν ο γονιός δεν καθοδηγήσει το παιδί του χωρίς να φοβάται, το παιδί θα μάθει την αλήθεια της ζωής από κακούς δασκάλους και σπάζοντας και τα μούτρα του και επίσης θα αισθάνεται ένα πλάσμα ριγμένο στον κόσμο, σαν ορφανό.
-Έχουν ηθική τα παιδιά;
Το παιδί δεν γεννιέται με την αίσθηση της ευθύνης αλλά πολύ γρήγορα μπορεί να την αποκτήσει, γιατί το παιδί είναι εξοπλισμένο να γίνει ένα αυτόνομο πλάσμα, ένα πλάσμα που επιθυμεί για λογαριασμό του, αλλά και ένα πλάσμα που είναι εν δυνάμει ηθικό. Δηλαδή μπορεί να διδαχτεί μια ηθική στάση απέναντι στους άλλους ανθρώπους. Αυτό σημαίνει να νοιώθει και τον άλλον άνθρωπο, να τον λογαριάζει και το δεύτερο να παίζει με κανόνες. Όχι μόνο μηχανικά και από φόβο, αλλά και επειδή αισθάνεσαι από μέσα σου ότι αυτό είναι το σωστό. Αυτό πρέπει να καλλιεργηθεί. Αν ένα παιδί μεγαλώσει με την ψευδαίσθηση ότι οι άλλοι δεν έχουν αξία και ότι δεν πρέπει να παίζεις με κανόνες, θα επωφεληθεί από αυτό, προς μεγάλη ζημιά δική του αλλά και των άλλων, γιατί καλλιεργείται ένας νάρκισσος, που θα κάνει κακό στους άλλους και στον εαυτό του. ένα παιδί μπορεί να ευχαριστηθεί το παιχνίδι του παίζοντας με κανόνες και λαβαίνοντας υπόψη ότι και οι άλλοι περνούν καλά. Δηλαδή πρέπει να του μάθουμε ότι «Δεν παίζεις μόνο εσύ, υπάρχουν κι άλλοι» διαφορετικά το παιδί θα μείνει να παίζει μοναχό του.
Το παιδί δεν γεννιέται με την αίσθηση της ευθύνης αλλά πολύ γρήγορα μπορεί να την αποκτήσει, γιατί το παιδί είναι εξοπλισμένο να γίνει ένα αυτόνομο πλάσμα, ένα πλάσμα που επιθυμεί για λογαριασμό του, αλλά και ένα πλάσμα που είναι εν δυνάμει ηθικό. Δηλαδή μπορεί να διδαχτεί μια ηθική στάση απέναντι στους άλλους ανθρώπους. Αυτό σημαίνει να νοιώθει και τον άλλον άνθρωπο, να τον λογαριάζει και το δεύτερο να παίζει με κανόνες. Όχι μόνο μηχανικά και από φόβο, αλλά και επειδή αισθάνεσαι από μέσα σου ότι αυτό είναι το σωστό. Αυτό πρέπει να καλλιεργηθεί. Αν ένα παιδί μεγαλώσει με την ψευδαίσθηση ότι οι άλλοι δεν έχουν αξία και ότι δεν πρέπει να παίζεις με κανόνες, θα επωφεληθεί από αυτό, προς μεγάλη ζημιά δική του αλλά και των άλλων, γιατί καλλιεργείται ένας νάρκισσος, που θα κάνει κακό στους άλλους και στον εαυτό του. ένα παιδί μπορεί να ευχαριστηθεί το παιχνίδι του παίζοντας με κανόνες και λαβαίνοντας υπόψη ότι και οι άλλοι περνούν καλά. Δηλαδή πρέπει να του μάθουμε ότι «Δεν παίζεις μόνο εσύ, υπάρχουν κι άλλοι» διαφορετικά το παιδί θα μείνει να παίζει μοναχό του.
-Η ελληνική οικογένεια αντιστέκεται στη διάλυση;
Η ελληνική κοινωνία είναι πολύ παράξενη ιστορία από αρχαιοτάτων χρόνων. Βασίζεται στην ιδέα ότι υπάρχουν «οι δικοί μου « και «οι άλλοι». Για τους δικούς μου γίνομαι θυσία και υπάρχω μέσα από τα μάτια τους. Οι άλλοι είναι αντικείμενα χειρισμών. Αυτή είναι η θεμελιώδης δομή της ελληνικής κοινωνίας και νοοτροπίας από αρχαιοτάτων χρόνων. Αυτό το βλέπουμε και στην πολιτική ζωή με μορφή καρικατούρας. Για τους δικούς μας όλες οι μηχανές και οι διευθετήσεις επιτρέπονται και μάλιστα χωρίς κανένα ηθικό ενδοιασμό. Λένε «είναι ο δικός μας άνθρωπος»! και το περίφημο επιχείρημα «οι άλλοι δεν κλέβανε»; Η ελληνική οικογένεια έχει ισχυρότατα ερείσματα και κοινωνιολογικά και ψυχικά. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει υποστεί αβαρίες. Το να λειτουργείς μέσα από το πρίσμα του «Εμείς» έχει υπέρ, ότι ποτέ δεν νοιώθεις πως θα βρεθείς στο πουθενά, έχει και κατά, ότι δεν είσαι ποτέ μόνο «Εγώ» Είσαι «Εγω-μεις»!
-Η προσφυγή σε ψυχολόγο μπορεί να βοηθήσει το παιδί;
Η δική μου εμπειρία με έχει διδάξει ότι 9 φορές στις 10 δεν χρειάζεται παρέμβαση ειδικού. Ιδίως αν το πρόβλημα εμφανίζεται σε επίπεδο παιδιού. Δηλαδή το 1 στα 10 παιδιά μπορεί να παρουσιάζει πραγματικό πρόβλημα που χρήζει παρέμβασης ειδικού. Τα υπόλοιπα είναι θέμα ανατροφής και παιδαγωγικής του παιδιού. Συνεπώς ο ψυχολόγος είναι απαραίτηττος μία φορές στις δέκα. Επιπλέον, ο ψυχολόγος αν είναι έντιμος και επαρκής στη δουλειά του, θα καθοδηγήσει κυρίως τους γονείς , πώς να σταθούν στο παιδί τους , όχι μέσα από θεραπεία, αλλά μέσα από παιδαγωγική. Και κυρίως να τους βοηθήσει να κατανοήσουν, να μην έχουν την αυταπάτη ότι αυτοί είναι εντάξει και ότι το παιδί έχει πρόβλημα. Αυτό συμβαίνει σπάνια. Το παιδί κατά κανόνα εκδηλώνει μεγεθυσμένο το πρόβλημα του γονεϊκού ζευγαριού. Ένας έντιμος και επαρκής επαγγελματίας σε αυτή τη συχνότητα θα κατευθύνει τους γονείς. Γενικά είμαι αντίθετος με τη ψυχολογιοποίηση της παιδικής ηλικίας και σε επίπεδο κουλτούρας, το θεωρώ σχεδόν ανήθικο. Δεν είναι καθόλου σωστό να μετατρέπει κανείς τα προβλήματα της ανθρώπινης σχέσης σε ψυχολογικό πρόβλημα. Αυτό αποδιοργανώνει και τον πολιτισμό και την κουλτούρα και τη κοινωνία.
-Η προσφυγή σε ψυχολόγο μπορεί να βοηθήσει το παιδί;
Η δική μου εμπειρία με έχει διδάξει ότι 9 φορές στις 10 δεν χρειάζεται παρέμβαση ειδικού. Ιδίως αν το πρόβλημα εμφανίζεται σε επίπεδο παιδιού. Δηλαδή το 1 στα 10 παιδιά μπορεί να παρουσιάζει πραγματικό πρόβλημα που χρήζει παρέμβασης ειδικού. Τα υπόλοιπα είναι θέμα ανατροφής και παιδαγωγικής του παιδιού. Συνεπώς ο ψυχολόγος είναι απαραίτηττος μία φορές στις δέκα. Επιπλέον, ο ψυχολόγος αν είναι έντιμος και επαρκής στη δουλειά του, θα καθοδηγήσει κυρίως τους γονείς , πώς να σταθούν στο παιδί τους , όχι μέσα από θεραπεία, αλλά μέσα από παιδαγωγική. Και κυρίως να τους βοηθήσει να κατανοήσουν, να μην έχουν την αυταπάτη ότι αυτοί είναι εντάξει και ότι το παιδί έχει πρόβλημα. Αυτό συμβαίνει σπάνια. Το παιδί κατά κανόνα εκδηλώνει μεγεθυσμένο το πρόβλημα του γονεϊκού ζευγαριού. Ένας έντιμος και επαρκής επαγγελματίας σε αυτή τη συχνότητα θα κατευθύνει τους γονείς. Γενικά είμαι αντίθετος με τη ψυχολογιοποίηση της παιδικής ηλικίας και σε επίπεδο κουλτούρας, το θεωρώ σχεδόν ανήθικο. Δεν είναι καθόλου σωστό να μετατρέπει κανείς τα προβλήματα της ανθρώπινης σχέσης σε ψυχολογικό πρόβλημα. Αυτό αποδιοργανώνει και τον πολιτισμό και την κουλτούρα και τη κοινωνία.
-Η οικονομική κρίση και τα κοινωνικά προβλήματα αυξάνουν την επιθετικότητα των παιδιών όταν γίνονται έφηβοι;
Πιστεύω ότι αυτά είναι παραπλανητικές αλήθειες. Οικονομικές κρίσεις έχει ζήσει ο καπιταλιστικός κόσμος αλλεπάλληλες ανά δεκαετία, δεκαπενταετία με τρόπο πολύ πιο δραματικό. Δεν υπήρχε αυτή νομιμοποίηση και η παραίτηση μπροστά στην εκδήλωση της έλλειψης πολιτισμού, σεβασμού και στην επιθετικότητα των εφήβων. Ούτε καν οι έφηβοι γινόντουσαν αυτομάτως θηρία. Αυτό συμβαίνει τώρα επειδή δεν έχουν κάπου να στραφούν, ώστε να αισθανθούν ότι υπάρχει μια θέση στον ήλιο και γι αυτούς Η ψυχική ορφάνια διευρύνεται σε επίπεδο πολιτισμού και κοινωνίας και αυτό είναι που τους εξαγριώνει. Δεν είναι η κρίση. Η επιθετικότητα οφείλεται σε άλλους λόγους εντελώς άσχετους με την κρίση. Απλώς η κρίση δίνει πιο εύκολες αφορμές και νομιμοποιεί την παραίτηση των μεγάλων από την καθοδήγηση των παιδιών. Καταλαβαίνω πως όταν οι υλικές περιστάσεις της ζωής στριμώχνουν, τότε πιέζεσαι και ψυχολογικά. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι νομιμοποιούμαστε να κλέψουμε. Μπορούμε να ζήσουμε και με λιγότερα. Έχω υπόψη μου περίπτωση γονιού που έκανε απόπειρα αυτοκτονίας επειδή δεν μπορούσε να πάρει καινούργια τηλεόραση, αν δουν με το παιδί το Μουντιάλ, που του το είχε τάξει.!…
Ο Νίκος Σιδέρης, ψυχίατρος, ψυχαναλυτής, ποιητής και πεζογράφος είναι μια πολύπλευρη προσωπικότητα και από τους ελάχιστους Έλληνες συγγραφείς που έχουν φέρει βιβλία ψυχολογίας στις θέσεις των best sellers.
Συνέντευξη στην Ελπίδα Πασαμιχάλη
Πηγή: bookbar
Αντικλείδι , http://antikleidi.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου