«Πόσο υπέροχο είναι ότι χρειάζεται μια μόλις στιγμή για να ξεκινήσει κάποιος ν’ αλλάξει τον κόσμο».
Άννα Φρανκ
Του Γιώργου Στάμκου (stamkos@post.com)
Ζούμε σ’ ένα Σύμπαν που αλλάζει διαρκώς. Η Φύση που μας περιβάλλει υπόκειται σε συνεχή αλλαγή. Η ζωή εμφανίστηκε και εξελίχθηκε μέσα σ’ ένα περιβάλλον συνεχόμενων αλλαγών. Το δώρο της νοημοσύνης, με το οποίο είμαστε προικισμένοι, δεν είναι παρά η απάντηση της εξέλιξης στο απρόβλεπτο, στις διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες του περιβάλλοντος μας. Το ανθρώπινο είδος επιβίωσε κι εξελίχθηκε, επειδή μπορούσε να προσαρμόζεται συνεχώς και πετυχημένα στις κλιματολογικές μεταβολές. Η επιτυχία μας βασίζεται στην προσαρμογή στις αλλαγές.
Γιατί παρ’ όλα αυτά υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που απορρίπτουν τη φυσική αρχή της εξέλιξης και θέλουν να κλειστούν στη δήθεν ήσυχη «κοιλάδα των παραδόσεων», εθελοτυφλώντας μπροστά σ’ αυτό που έρχεται; Γιατί γίνονται συντηρητικοί, αρνούνται ν’ αλλάξουν κι επιμένουν σε πρακτικές και ιδέες που έχουν ήδη ξεπεραστεί από τις νέες συνθήκες; Υπόψιν ο συντηρητισμός δεν πρέπει να συγχέεται με την αυτοσυντήρηση, που είναι ένα ένστικτο το οποίο μοιράζονται όλες οι μορφές ζωής. Ο συντηρητισμός είναι μια στάση ζωής, που βασίζεται μεν στην αρχή της «εξοικονόμησης της ενέργειας», αλλά επεκτείνεται στις ανθρώπινες κοινωνίες, σε μια ιδεολογική και πνευματική αρτηριοσκλήρυνση, σε μια απώλεια της ελαστικότητας.
Οι περισσότεροι γύρω μας φαίνεται πως έχουν συνθηκολογήσει με τη συντηρητική κοινωνία κι έχουν παραιτηθεί από την ιδέα της αλλαγής του εαυτού τους και του κόσμου. Γιατί όμως; Καταρχάς αυτό δεν είναι κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά. Η ανθρώπινη Ιστορία είναι γεμάτη με περιόδους, όπου ο συντηρητισμός κυριαρχούσε και οι κοινωνίες πάγωναν κι ακινητοποιούνταν. Μια τέτοια περίοδος ήταν ο Μεσαίωνας.Αντίθετα ήταν σπάνιες οι περίοδοι των μεγάλων αλλαγών, που οφείλονταν στην δυναμική ενεργοποίηση των «δημιουργικών μειονοτήτων» (φιλόσοφοι, καλλιτέχνες, επιστήμονες, ιδεολόγοι κ.α.), που προκαλούσαν μια αλυσιδωτή αντίδραση αλλαγών και κατ’ επέκταση στην κατάρρευση της παλαιάς τάξης πραγμάτων. Τέτοια περίοδος ήταν ο Διαφωτισμός και η Γαλλική Επανάσταση. Σήμερα, πιστεύω, πως διανύουμε το τελευταίο στάδιο μιας πολύχρονης περιόδου κυριαρχίας του λεγόμενου νεοσυντηρητισμού στις Δυτικές κοινωνίες και είμαστε στα πρόθυρα ενεργοποίησης μιας μεγάλης αλυσίδας αλλαγών που θα μεταμορφώσουν τον κόσμο μας. Είμαστε στα πρόθυρα ενός νέου πολιτισμικού Paradigm Shift.
Παρ’ όλα αυτά ο συντηρητισμός επιμένει. Επιμένει γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι αδυνατούν από μόνοι τους να διαχειριστούν τους φόβους τους και ευχαρίστως παραχωρούν αυτή την άχαρη διαδικασία στους επιτήδειους του είδους (εθνολαϊκιστές πολιτικούς, φανατικούς ιεροκήρυκες, διαφημιστές, ψυχίατρους, σκοτεινούς ιδεολόγους κ.α.). Ας μην ξεχνάμε άλλωστε πως στον πυρήνα του συντηρητικού μυαλού βρίσκεται ο φόβος: «Ο φόβος του εγκλήματος. Ο φόβος των εχθρών. Ο φόβος της αλλαγής. Ο φόβος των ανθρώπων που δεν τους μοιάζουν. Και, φυσικά, ο φόβος μήπως χάσουν τα χρήματά τους…», όπως λέει και ο Αμερικανός σκηνοθέτης Μάικλ Μουρ. Ο φόβος του συντηρητικού προέρχεται κυρίως από την άγνοια, μέσα στην οποία ζουν: «Δεν ξέρουν πολλά για τον κόσμο που υπάρχει έξω από τον δικό τους. Δεν έχουν ιδέα πως είναι να είσαι μαύρος ή απελπιστικά φτωχός ή να θέλεις να φιλήσεις κάποιον του φύλου σου. Αυτή η βασική άγνοια τους οδηγεί στην υπερβολική και μόνιμη κατάσταση φόβου που αισθάνονται. Ο φόβος γρήγορα εκδηλώνεται ως μίσος, το οποίο οδηγεί τελικά σ’ ένα πολύ σκοτεινό μέρος…» (Μάικλ Μουρ). Ο πιο ασφαλής τρόπος λοιπόν για να απαλλαγούν οι περισσότεροι άνθρωποι από την αφύσικη κατάσταση του συντηρητισμού είναι να καταπολεμηθεί ηάγνοια, που αποτελεί και τον πυρήνα των φόβων τους, οι οποίοι και τους ακινητοποιούν. Αυτή, κατά τη γνώμη μου, είναι μια από τις κύριες αποστολές των πνευματικών ανθρώπων –να καταπολεμούν την άγνοια, τις προκαταλήψεις και τον σκοταδισμό. Αν δεν το κάνουν, αν συμβιβαστούν με τη συντηρητική πραγματικότητα που τους περιβάλλει, τότε απλά θα πάψουν να είναι πνευματικοί άνθρωποι. Δεν νοείται διανοούμενος αυτός που είναι συμβιβασμένος και δεν ασκεί κριτική στο Σύστημα. Τόσο απλό είναι.
Δεν πρέπει να φοβόμαστε τις αλλαγές. Απλά πρέπει να προσπαθούμε να προσαρμοζόμαστε πετυχημένα σ’ αυτές. Η αλλαγή είναι μέσα στη φύση του σύμπαντος, μέσα στην ουσία της ίδιας της ζωής. Η μη αλλαγή είναι μια κατάσταση που προσιδιάζει με το θάνατο –την τέλεια ακινησία.
Άλλωστε «ο μόνος ανθρώπινος θεσμός που απορρίπτει την αλλαγή είναι το νεκροταφείο…», Χάρολντ Ουίλσον, Βρετανός πρωθυπουργός.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου