“O ιδανικός δάσκαλος είναι εκείνος που γίνεται γέφυρα για να περάσει αντίπερα ο μαθητής του. Κι όταν πια του διευκολύνει το πέρασμα, αφήνεται χαρούμενα να γκρεμιστεί, ενθαρρύνοντας τον μαθητή του να φτιάξει δικές του γέφυρες”
Νίκος Καζαντζάκης
*************
Όλοι αν κλείσουν τα μάτια τους και θυμηθούν τα παιδικά τους χρόνια, κοντά στη φιγούρα των γονιών και ίσως των παππούδων θα βρίσκεται και η φιγούρα κάποιου δασκάλου. Ο δάσκαλος δεν είναι επάγγελμα, είναι λειτούργημα και αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι καταφέρνει να αφήνει ανεξίτηλα σημάδια σε κάθε άνθρωπο.
Η πιο ευαίσθητη και καθοριστική ηλικία ενός ανθρώπου είναι τα παιδικά του χρόνια. Εκεί διαμορφώνει χαρακτήρα και συμπεριφορές. Εκεί ξεκινάει να χτίζει το μονοπάτι της ζωής του που θα πρέπει να βαδίσει στην πορεία.
Ο δάσκαλος έχει την ευθύνη να μεταδώσει όχι μόνο γνώσεις, αλλά κυρίως αξίες. Ο σωστός δάσκαλος πρέπει να είναι πάνω από όλα άνθρωπος και να αναγνωρίζει την ευθύνη που έχει στα χέρια του.
Πολλοί βιάζονται να κρίνουν και να ισχυριστούν πως είναι εύκολο να είσαι δάσκαλος και πως δεν είναι κάτι σπουδαίο. Μάλλον ξεχνάνε από πού ξεκίνησαν οι ίδιοι. Δεν είναι απολύτως λανθασμένη η άποψή τους αυτή βέβαια.
Ορθά λένε πως είναι εύκολο να καταφέρεις να γίνεις δάσκαλος, αλλά θέλει μεγάλο κόπο να καταφέρεις να γίνεις ο δάσκαλος που θυμούνται τα παιδιά για μια ζωή. Θέλει πείσμα, δύναμη, θέληση και πραγματική αγάπη για τα παιδιά.
Ο πραγματικός δάσκαλος καταφέρνει να μιλήσει κατευθείαν στην καρδιά.Έχει το απίστευτο ταλέντο να μεταμορφώνεται από τη μια στιγμή στην άλλη σε γιατρό, σε γονιό, σε ψυχολόγο, αλλά και σε φίλο ανάλογα με τι απαιτεί κάθε φορά η περίσταση.
Δε χρειάζεται να μιλήσεις για να καταλάβει, ξέρει να διαβάζει απ’ έξω και ανακατωτά τα μάτια. Με έναν μαγικό τρόπο είναι πάντα εκεί πριν καν τον φωνάξεις, από ένα απλό δέσιμο των κορδονιών, μέχρι και για τη συζήτηση των πιο κρυφών σκέψεων και φόβων. Είναι ο άνθρωπος που δεν μπορούν να εξηγήσουν πώς καταφέρνει να έχει πάντα ενέργεια, όταν όλη η τάξη χασμουριέται και πώς έχει να πει την κατάλληλη λέξη όταν το έχεις ανάγκη.
Ο ιδανικός δάσκαλος θα απλώσει το χέρι για να βοηθήσει ουσιαστικά, όταν νιώθεις ότι πέφτεις.
Θα είναι εκεί για να σου ισιώσει τα φτερά για να μπορέσεις να πετάξεις στους δικούς σου ουρανούς και να κατακτήσεις τα όνειρά σου.
Θα σε μάθει πως δε θα πιστέψει κανείς σε ‘σένα, αν πρώτα δεν πιστέψεις εσύ στον εαυτό σου.
Αν κάτσεις και περιπλανηθείς στις αναμνήσεις σου θα δεις πως σίγουρα θα βρεις λόγια δικά του που σε έχουν σημαδέψει στη ζωή σου. Αυτό και μόνο δείχνει πόσο σημαντικό ρόλο διαδραματίζει ο δάσκαλος στη ζωή του ανθρώπου.
Και αν κάποια στιγμή θες να θυμηθείς τους δικούς σου δασκάλους, δε χρειάζεται να κάνεις πολλά. Κοίτα απλά τα χέρια σου και γράψε κάτι, προσπάθησε απλά να μιλήσεις και αυτόματα θα εμφανιστούν μπροστά σου.
Κοίταξε απλά που έχεις φτάσει στη ζωή σου και θα συνειδητοποιήσεις ότι κατάφερες να σταθείς στα πόδια σου, έχοντας βάλει το δικό του λιθαράκι ένας από αυτούς.
Εκτός από φάρμακα, προηγμένη ιατρική φροντίδα, εντατική φυσικοθεραπεία, έχετε σκεφτεί ποτέ πώς, εσείς οι ίδιοι, μπορείτε να βοηθήσετε ώστε να έχετε καλύτερη υγεία με… θετική σκέψη;
Η θετική σκέψη συμβάλλει αποτελεσματικά και αποδεδειγμένα, τόσο στη θεραπεία, όσο και στην καθημερινότητα των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας. Υπάρχουν πολλές «ασκήσεις» που μπορεί κανείς να κάνει για να μετατρέψει τις αρνητικές σκέψεις και τον θυμό που νιώθει ο ασθενής, αλλά και ο περίγυρός του, σε έναν πιο θετικό, πιο ευεργετικό τρόπο σκέψης.
Δείτε 10 tips για να μετατρέψετε τις αρνητικές σκέψεις σε θετικές:
1. Χρησιμοποιήστε μόνο θετικές λέξεις. Αν συνεχώς λέτε «δεν μπορώ» θα πείσετε κάποια στιγμή και τον ίδιο σας τον εαυτό ότι δεν μπορείτε. Αντί να λέτε «δεν μπορώ», προσπαθήστε να πείτε «θα κάνω το καλύτερο που μπορώ» ή έστω «θα προσπαθήσω».
2.Παραμερίστε τα αρνητικά συναισθήματα, για όσο μεγαλύτερο διάστημα μέσα στην ημέρα μπορείτε. Ακόμη και μια ώρα, που θα σκέφτεστε μόνο τα θετικά πράγματα που υπάρχουν στη ζωή σας, μπορεί να βοηθήσει!
3.Εφαρμόστε την τακτική της θετικής επιβεβαίωσης: επαναλαμβάνετε τακτικά φράσεις όπως π.χ. «δικαιούμαι να νιώθω καλά» ή «αξίζω το καλύτερο», γιατί η επανάληψη βοηθάει στο να το πιστέψετε.
4. Ελέγξτε τις σκέψεις σας. Με το που συλλαμβάνετε τον εαυτό σας να ξεκινάει μια αρνητική σκέψη, σταματήστε τον και προσπαθήστε να κάνετε μια θετική σκέψη, ακολουθώντας το πρώτο tip.
5. Πιστέψτε ότι θα πετύχετε. Η πίστη στον εαυτό σας και στις δυνατότητές του, είναι καθοριστική στην επίτευξη των στόχων σας.
6. Αναλύστε τι πήγε στραβά. Η αναζήτηση των αιτιών που σας οδήγησαν σε μια κατάσταση δεν είναι αρνητική διαδικασία. Συχνά βοηθάει να αποφύγει κανείς παρόμοια λάθη στο μέλλον.
7. Μην ξεχνάτε πως τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι χειρότερα. Ακόμα και την ώρα που όλα, κατά τα φαινόμενα, έχουν πάει στραβά, μπορείτε να είστε ευγνώμονες για τα καλά πράγματα στη ζωή σας, όπως και για το ότι θα μπορούσαν να είναι και χειρότερα!
8. Καταγράψτε τους λόγους για τους οποίους θα πετύχετε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Μπορεί να μοιάζει αδύνατο, αλλά σίγουρα υπάρχουν κάποιοι λόγοι που συνηγορούν στη θετική έκβαση κάθε θέματος.
9. Βάλτε τον εαυτό σας στην επιθυμητή θέση, π.χ. να τρέχετε στο Μαραθώνιο μετά από ατύχημα που σας κόστισε ένα σπασμένο πόδι. Στη συνέχεια μετατρέψτε την εικόνα σε πράξη, καταγράφοντας τα βήματα που πρέπει να κάνετε για να γίνει η εικόνα πραγματικότητα.
10. Δείτε το αρνητικό ως ευκαιρία, με άλλα λόγια προσπαθήστε να δείτε τη θετική όψη του νομίσματος: πώς μπορεί ένα ατύχημα ή μια ασθένεια να σας οδηγήσει να κάνετε κάτι που δεν θα κάνατε εάν τα πράγματα ήταν διαφορετικά.
Η ενεργοποίηση της θετικής σκέψης μπορεί βεβαίως να βοηθήσει τον καθένα από εμάς να ξεπεράσει όχι μόνο ένα πρόβλημα υγείας, αλλά οποιοδήποτε θέμα προσωπικό ή επαγγελματικό μπορεί να φαίνεται ανυπέρβλητο. Ακόμη και ένα από τα παραπάνω tip να εφαρμόζει κανείς στην καθημερινότητά του, μόνο θετικό αποτέλεσμα μπορεί να έχει, τόσο στην βελτίωση της υγείας του, όσο και στην καλύτερη ψυχολογία.
Η Σούζαν αγόρασε στον 6χρονο γιο της ένα iPad όταν πήγαινε πρώτη Δημοτικού. «Σκέφτηκα «Γιατί να μην δοκιμάσει;», μου είπε κατά τη διάρκεια μια συνεδρίας μας. Το σχολείο του Τζον είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί τις συσκευές σε όλο και μικρότερες τάξεις, ο δάσκαλος τεχνολογίας εκθείαζε τα εκπαιδευτικά τους ωφέλη, οπότε η Σούζαν θέλησε να κάνει ότι ήταν καλύτερο για το ξανθό της αγοράκι που λάτρευε να διαβάζει και να παίζει μπέιζμπολ.
Αρχικά άφηνε τον Τζον να παίζει διάφορα εκπαιδευτικά παιχνίδια στο iPad του. Ώσπου ο μικρός ανακάλυψε το Minecraft, το οποιο ο δάσκαλος τεχνολογίας χαρακτήρισε «ηλεκτρονικό Lego». Θυμόταν πόσο λάτρευε η ίδια ως παιδί να χτίζει και να παίζει με τα τουβλάκια της, οπότε άφησε το γιο της να παίζει Minecraft το απόγευμα.
Στην αρχή η Σούζαν ήταν αρκετά ευχαριστημένη. Ο Τζον έμοιαζε να απασχολείται με δημιουργικό παιχνίδι καθώς εξερευνούσε τον κόσμο του ηλεκτρονικού παιχνιδιού. Παρατηρησε μεν οτι το παιχνίδι δεν ηταν ακριβώς όπως τα Lego που θυμόταν -στα παιδικα της χρόνια δεν χρειαζόταν να… σκοτώσει ζώα και να βρει σπάνια στοιχεία για να επιβιώσει και να πάει στο επόμενο επίπεδο. Αλλά ο Τζον έμοιαζε να χαίρεται πολύ, ενώ το σχολείο του είχε μέχρι και όμιλο Minecraft, οποτε… πόσο ασχημο μπορεί να ήταν;
Παρ’ ολ’ αυτα, η Σούζαν δεν μπορουσε να αρνηθεί πως έβλεπε αλλαγές στον Τζον. Είχε αρχίσει να απορροφάται όλο και περισσότερο από το παιχνίδι του, είχε χάσει το ενδιαφέρον του για το μπέιζμπολ και το διάβασμα βιβλίων και αρνούταν να βοηθήσει στις δουλειές του σπιτιού. Μερικά πρωινά ξυπνούσε και της έλεγε οτι εβλεπε τετράγωνα στα όνειρά του.
Αν και αυτο την απασχολούσε, πίστευε πως ο γιος της μπορεί απλά να είχε ζωηρή φαντασία. Καθώς η συμπεριφορά του συνέχιζε να χειροτερεύει, προσπάθησε να του πάρει το παιχνίδι, αλλά ο Τζον άρχισε να έχει κρίσεις θυμού. Οι εκρήξεις του ήταν τόσο άσχημες που ενέδιδε, προσπαθώντας να πείσει τον εαυτό της ξανά και ξανά ότι «ειναι εκπαιδευτικό»
Τότε μια νύχτα συνειδητοποίησε πως κάτι δεν πήγαινε καθόλυ καλά.
«Μπήκα στο δωμάτιο του για να τον ελέγξω. Υποτιθεται πως θα κοιμόταν… Και τρόμαξα τόσο!«
Tον βρήκε να κάθεται στο κρεβάτι του και να κοιτάζει με τεράστια μάτια στο κενό, ενώ το φωτεινό του iPad βρισκοταν διπλα του. Έμοιαζε να είναι σε έκσταση. Μέσα στον πανικό της, η Σουζαν χρειάστηκε να τον ταρακουνήσει πολλές φορές για να συνέλθει. Δεν μπορούσε να καταλάβει πως το κάποτε υγιές, χαρούμενο αγοράκι της ειχε εθιστεί τοσο στο παιχνιδι που είχε μεταλλαχτεί σε έναν κατατονικό, ναρκωμένο άνθρωπο.
Αυτος ειναι και ο λογος που οι γονείς που είναι περισσότερο προσεκτικοί με την τεχνολογία ειναι οι σχεδιαστές τεχνολογίας και οι μηχανικοί. Ο Steve Jobs ήταν γνωστός για το πόσο λίγη τεχνολογία επέτρεπε στα παιδιά του. Στελέχη και μηχανικοί της Silicon Valley στελνουν τα παιδιά τους σε σχολεία που δεν χρησιμοποιούν τεχνολογία. Οι ιδρυτές της Google Sergey Brin και Larry Page πήγαν σε μοντεσσοριανά σχολείο, όπως και ο δημιουργός του Αmazon Jeff Bezos και ο δημιουργός της Wikipedia Jimmy Wales.
Πολλοί γονείς καταλαβαίνουν ότι οι φωτεινές οθόνες έχουν αρνητική επιρροή στα παιδιά. Βλέπουμε τις επιθετικές εκρήξεις θυμού όταν παίρνουμε τις συσκευές μακριά, καθώς και την ελλειπή ικανότητα συγκέντρωσης όταν τα παιδιά παύουν να δέχονται αδιάκοπα ερεθίσματα από τις συσκευές τους. Ακόμα χειρότερα: βλέπουμε παιδιά που βαριούνται, που είναι απαθή, αδιάφορα και βαρετά όταν δεν έχουν μια συσκευή στα χέρια τους.
Αλλά είναι ακόμα χειρότερο απ’ ότι πιστεύουμε.
Τώρα ξέρουμε πως όλα αυτά τα iPads, τα κινητά, τα Xboxes ειναι μια μορφή ψηφιακού ναρκωτικού. Πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι μπορούν να επηρεάσουν το μπροστινό μέρος του εγκεφάλου με τον ίδιο τρόπο που το επηρεάζει η κοκαίνη. Η τεχνολογία είναι τόσο υπερδιεγερτική που ανεβάζει τα επιπεδα ντοπαμίνης όσο τα ανεβάζει το σεξ.
Αυτό το εθιστικό αποτελέσμα είναι ο λόγος που ο Dr. Peter Whybrow, διευθυντής του τμήματος νευροεπιστήμης στο UCLA αποκαλεί τις οθόνες «ηλεκτρονική κοκαϊνη», ενώ κινέζοι ερευνητές «ηλεκτρονική ηρωίνη». Ο Dr. Andrew Doan, επικεφαλής του τμήματος έρευνας πάνω στους εθισμούς για το πεντάγωνο και το αμερικάνικο ναυτικό αποκαλεί τα βιντεοπαιχνίδια και την τεχνολογία οθόνης «ψηφιακά ναρκωτικά»
Σωστά καταλάβατε: το μυαλό του παιδιού σας καθώς παίζει Minecraft μοιάζει με έναν εγκέφαλο υπο την επήρεια ναρκωτικών. Για αυτό και ειναι δύσκολο να ξεκολλήσουμε τα παιδιά από τις οθόνες τους και τα βρίσκουμε ιδιαίτερα ευερέθιστα όταν διακόπτεται ο χρόνος τους μπροστά στην οθόνη. Εκατοντάδες πια κλινικές μελέτες δείχνουν ότι οι οθόνες αυξάνουν την κατάθλιψη, το άγχος και την επιθετικότητα και μπορούν να οδηγήσουν σε ψυχωσικά επεισόδια κατά τα οποία ο παίκτης χάνει την επαφή με την πραγματικότητα.
Στην κλινική μου μελέτη με πάνω από 1000 εφήβους τα τελευταία 15 χρόνια, βρήκα το παλιό ρητό «Μια ουγκιά πρόληψης αξίζει όσο μια λίβρα θεραπείας» να ταιριάζει απόλυτα όταν μιλάμε για εθισμό στην τεχνολογία. Μόλις το παιδί περάσει τη διαχωριστική γραμμή του αληθινού τεχνολογικού εθισμού, η θεραπεία μπορεί να είναι πολύ δύσκολη. Για την ακρίβεια, βρήκα πολύ ευκολότερο να θεραπεύσω χρήστες ηρωίνης και κρυσταλλικής μεθαμφεταμίνης, παρά χαμένους στο μάτριξ video gamers ή εθισμένους στα social media και το Facebook.
Σύμφωνα με ανακοίνωση του 2013 της αμερικανικης ακαδημίας παιδιάτρων, τα παιδιά ηλικίας 8-10 ετών ξοδεύουν 8 ώρες τη μέρα σε διάφορα ψηφιακά μέσα, ενώ οι έφηβοι περνούν 11 ώρες μπροστά σε οθόνες. 1 στα 3 παιδιά χρησιμοποιεί τάμπλετς ή κινητά πριν καν μιλήσουν. Σύμφωνα με το βιβλίο “Internet Addiction” της Dr. Kimberly Young, 18% των χρηστών του internet στη φάση του κολλεγίου υποφέρουν από τεχνολογικό εθισμό στις ΗΠΑ.
Μόλις ένας άνθρωπος περάσει στον ολοκληρωτικό εθισμό οποιουδήποτε τύπου, πρέπει πρώτα να αποτοξινωθεί ώστε να μπορέσει στη συνέχεια η οποιαδήποτε θεραπεία να έχει αποτέλεσμα. Με την τεχνολογία αυτό σημαίνει ολοκληρωτική αποχή από τα ψηφιακά μέσα: όχι υπολογιστές, όχι κινητά, όχι tablets. Σε προχωρημένα στάδια απαγορεύεται ακόμα και η τηλεόραση. Η συνήθης περίοδος αποχής είναι από 4 εως 6 βδομάδες, αυτός είναι ο χρόνος που χρειάζεται για ένα υπερδιεργεμένο νευρικό σύστημα να κάνει «επανεκκίνηση». Αλλά αυτό δεν είναι εύκολο στην τωρινή μας κοινωνία όπου οι οθόνες βρίσκονται παντού. Ένα άτομο μπορεί να ζήσει χωρίς ναρκωτικά ή αλκοόλ. Με τον τεχνολογικό εθισμό όμως είναι αδύνατο, υπάρχουν παντού ψηφιακοί πειρασμοί.
Οπότε πώς προστατεύουμε τα παιδιά μας από το να ξεπεράσουν το όριο; Δεν είναι εύκολο.
Το κλειδί είναι να αποτρέψεις το 4χρονο, 5χρονο ή 8χρονο σου από το να κολλήσει σε οθόνες. Αυτό σημαίνει Lego αντί για Minecraft, βιβλία αντί για iPads, φύση και άθληση αντί για τηλεόραση. Αν χρειαστεί, ζητήστε από το σχολείο του παιδιού σας να μην του δώσει τάμπλετ μέχρι να γινει 10 ετών (άλλοι συστήνουν 12)
Nα κάνετε ειλικρινείς συζητήσεις με το παιδί σας σχετικά με το γιατί του περιορίζετε την πρόσβασή του σε οθόνες. Να τρώτε φαγητό με τα παιδιά σας χωρίς ηλεκτρονικές συσκευές στο τραπέζι -ακριβώς όπως ο Steve Jobs είχε δείπνα με τα παιδιά του χωρίς τεχνολογία. Μην πέφτετε θύματα του «Ο γονιός είναι αφηρημένος», καθώς όπως ξέρουμε τα παιδιά κάνουν ότι βλέπουν.
Όταν μιλαω στα 9χρονα διδυμα αγόρια μου, τους εξηγώ με ειλικρίνεια το γιατί δεν θέλουμε να έχουν ταμπλετ ή να παιζουν βιντεοπαιχνίδια. Τους εξηγώ πως κάποια παιδιά παίζουν τόσο πολύ με τις συσκευές τους που δυσκολεύονται να σταματήσουν ή να κοντρολάρουν το πόσο θα παίξουν. Τα έχω βοηθήσει να καταλάβουν ότι αν μπλέξουν με οθόνες και παιχνίδια όπως κάποιοι άλλοι φιλοι τους, θα επηρεαστούν άλλα κομμάτια της ζωής τους: μπορεί να μην θέλουν πια να παίζουν μπέιζμπολ, να μην διαβάζουν συχνά βιβλία, να χάσουν το ενδιαφέρον τους στην επιστήμη και τη φύση και να κόψουν τη σχέση τους με τους αληθινούς τους φίλους. Το εντυπωσιακό είναι ότι δεν χρειάζεται ιδιαίτερος κόπος να πειστούν, καθώς έχουν δει από πρώτο χέρι τις αλλαγές στη ζωή κάποιων φίλων τους εξαιτίας της προσκόλλησης τους σε μια οθόνη.
Οι ψυχολόγοι καταλαβαίνουν πως η υγιής ανάπτυξη των παιδιών περιλαμβάνει επικοινωνία, δημιουργικό φανταστικό παιχνίδι και επαφή με τον αληθινό, φυσικό κόσμο. Δυστυχώς ο εθιστικός κόσμος της οθόνης θαμπώνει και εμποδίζει αυτές τις διαδικασίες υγιούς ανάπτυξης.
Ξέρουμε επίσης ότι τα παιδιά είναι πιο επιρρεπή σε εθισμούς όταν νιώθουν μόνα, αποξενωμένα και βαριούνται. Για αυτό πρέπει να βοηθάμε τα παιδιά να συνδέονται με αληθινές εμπειρίες ζωής και αληθινούς δεσμούς και σχέσεις. Το παιδί που ασχολείται με δημιουργικές δραστηριότητες και επικοινωνεί με την οικογένειά του έχει λιγότερες πιθανότητες να ξεφύγει στον ψηφιακό κόσμο φαντασίας. Αλλά ακόμα και ένα παιδί που λαμβάνει όλη την αγάπη και την υποστήριξη του κόσμου, κινδυνεύει να πέσει στο Μάτριξ, μόλις έρθει σε επαφή με τις οθόνες και νιώσει την επίδρασή τους. Άλλωστε, 1 στους 10 ανθρώπους έχουν από τη φύση τους έντονες τάσεις εθισμού.
Στο τέλος, η Σούζαν πήρε το τάμπλετ από το γιο της, όμως η θεραπεία ήταν μια ανηφόρα με πολλές λακούβες και οπισθοχωρήσεις…
Τέσσερα χρόνια αργότερα, με πολλή υποστήριξη, ο Τζον ειναι πολυ καλυτερα. Χρησιμοποιεί έναν υπολογιστή γραφείου και έχει βρει κάποια ισορροπία στη ζωή του: παίζει σε ομάδα και έχει αρκετούς φίλους στο σχολείο. Αλλά η μητέρα του είναι ακόμα σε επιφυλακή ως προς τη χρήση τεχνολογίας από μεριάς του, γιατί όπως κάθε εθισμός μπορεί κανείς εύκολα να ξαναυποκύψει σε κάποια στιγμή αδυναμίας. Το να προσέχει πως έχει υγιείς δραστηριότητες, ότι απουσιάζει ο υπολογιστής από το δωμάτιό του και το βραδινό φαγητό δεν συνοδεύεται από οποιαδήποτε μορφή τεχνολογίας είναι όλα κομμάτι της λύσης του προβλήματος.
Όλα τα παιδιά, σε κάποια στιγμής της ζωής τους, μπορεί να παρουσιάσουν ανυπακοή σε οδηγίες των γονιών ή και των δασκάλων τους.
Μερικές φορές μάλιστα, η άρνηση συνεργασίας, μπορεί να εκδηλωθεί με ιδιαίτερα εχθρικό ή επιθετικό τρόπο. Μερικά παιδιά παρουσιάζουν τακτικά και συστηματικά μοτίβα ανυπακοής και εχθρότητας σε σημείο που η συμπεριφορά τους να επηρεάζει τις οικογενειακές ή/και κοινωνικές τους σχέσεις.
Σε τέτοιες περιπτώσεις υπάρχει η υποψία ύπαρξης Εναντιωματικής Προκλητικής Διαταραχής. Τα συμπτώματα της Εναντιωματικής Προκλητικής Διαταραχής περιλαμβάνουν:
Εύκολο χάσιμο της ψυχραιμίας-συχνό θυμό. Συχνούς διαπληκτισμούς με γονείς, δασκάλους και γενικά με άτομα που εκπροσωπούν εξουσία. Ανυπακοή στους κανόνες-ενοχλητική συμπεριφορά. Σκόπιμη προσβλητική συμπεριφορά απέναντι σε άλλους ανθρώπους. Συνεχής μετάθεση της ευθύνης σε άλλους για τη διενέργεια λαθών και την εκτροπή της συμπεριφοράς. Ευερεθιστότητα, συνεχής κακή διάθεση. Σκόπιμη εκστόμιση κουβέντων που πληγώνουν κατά την εκδήλωση θυμού. Αναζήτηση τρόπων εκδίκησης-μοχθηρότητα.
Γενικά τα παιδιά στα οποία υπάρχει Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή δεν έχουν ομαλή ενδο-ατομική λειτουργία με τον εαυτό τους ή ομαλή κοινωνική λειτουργία με το περιβάλλον.
Σε έρευνες που έγιναν στις Η.Π.Α., η Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή επηρεάζει περίπου το 15% των παιδιών σχολικής ηλικίας. Στις μικρότερες ηλικίες εμφανίζεται πιο συχνά στα αγόρια αλλά στις μεγαλύτερες σχολικές ηλικίες τα ποσοστά είναι περίπου τα ίδια και στα δύο φύλα.
Η διαταραχή αυτή εμφανίζει κάποιες ομοιότητες με την Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής με ή χωρίς Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ/ΔΕΠΥ) και την Διαταραχή της Διαγωγής. Στις διαφορές της με την ΔΕΠ/ΔΕΠΥ καταγράφεται από την βιβλιογραφία ότι η συμπεριφορά των παιδιών με Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή είναι κυρίως επιθετική, ενώ αυτών με ΔΕΠ/ΔΕΠΥ είναι κυρίως παρορμητική.
Τα παιδιά με Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή είναι γενικά ασφαλή όταν δεν βρίσκονται κάτω από επίβλεψη σε αντίθεση αυτά που έχουν Διαταραχή της Διαγωγής των οποίων οι πράξεις, όταν δεν βρίσκονται κάτω από επίβλεψη, ίσως να δημιουργούν πρόβλημα ασφάλειας.
Αίτια Τα αίτια που προκαλούν την εκδήλωση Εναντιωματικής Προκλητικής Διαταραχής είναι άγνωστα. Οι ειδικοί που ασχολούνται με έρευνες για την διαταραχή αυτή υποψιάζονται ότι είναι δυνατόν να υπάρχουν χημικές ανισορροπίες στον εγκέφαλο αλλά ίσως να επηρεάζει και η αντίδραση της οικογένειας στην εναντιωματική συμπεριφορά του παιδιού.
Η από μέρους της οικογένειας, δυσκολία στην αντιμετώπιση και διαχείριση της συμπεριφοράς του παιδιού και οι αντιπαραγωγικές αντιδράσεις δυνατόν να επιδεινώνουν την Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή. Σύμφωνα με έρευνες στις Η.Π.Α., η Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή αρχίζει πριν από την ηλικία των τριών ετών και παρουσιάζει οικογενειακό ιστορικό. Περίπου το 20% των παιδιών με Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή είχε έναν γονέα ο οποίος ήταν αλκοολικός και απασχόλησε το δικαστικό σύστημα. Αντιμετώπιση Η υποψία ύπαρξης Εναντιωματικής Προκλητικής Διαταραχής χρήζει περιεκτικής ψυχοκοινωνικής αξιολόγησης του παιδιού από ειδικό. Οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς που παρατηρούν επαναλαμβανόμενες προβληματικές συμπεριφορές θα πρέπει να παραπέμπουν τα παιδιά έγκαιρα σε έναν ειδικό για αξιολόγηση και διάγνωση. Η Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή συνήθως συνυπάρχει με άλλες διαταραχές όπως ΔΕΠ/ΔΕΠΥ και Διαταραχές της Διάθεσης (Κατάθλιψη ή Άγχος). Η διάγνωση πολλαπλών ταυτόχρονων διαταραχών απαιτεί την αντιμετώπιση όλων συγχρόνως, για να αντιμετωπιστεί και η Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή.
Οι γονείς των παιδιών με Εναντιωματική Προκλητική Διαταραχή αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην διαχείριση της συμπεριφοράς των παιδιών τους.
Μερικοί γονείς ελπίζουν ότι τα παιδιά τους θα μεγαλώσουν, θα ωριμάσουν και θα ξεπεράσουν την συμπεριφορά τους αυτή.
Συνήθως αυτό δεν συμβαίνει.
Τα περισσότερα παιδιά εξακολουθούν να έχουν την διαταραχή η οποία σε κάποιες περιπτώσεις εξελίσσεται στην πιο σοβαρή Διαταραχή της Διαγωγής. Τα παιδιά με Διαταραχή της Διαγωγής έχουν αυξημένες πιθανότητες να αναπτύξουν σοβαρές ψυχιατρικές διαταραχές ως ενήλικες όπως η Αντικοινωνική Διαταραχή Προσωπικότητας.
Η αντιμετώπιση της Εναντιωματικής Προκλητικής Διαταραχής μπορεί να περιλαμβάνει διαφορετικές θεραπευτικές παρεμβάσεις όπως: Ατομική Συμβουλευτική. Οικογενειακή Θεραπεία. Συμπεριφορική εκπαίδευση στη διαχείριση θυμού, δεξιότητες επικοινωνίας και κοινωνικές δεξιότητες. Εκπαίδευση γονέων σε γονεϊκές δεξιότητες, δεξιότητες μοντελοποίησης της συμπεριφοράς (ο γονιός ως θετικό πρότυπο συμπεριφοράς), θετική ενίσχυση, διαχείριση συγκρούσεων, θέση πειθαρχικών ορίων και συνεπειών και διαχείριση άγχους.
Ο ρόλος της αυτοβοήθειας Τα παιδιά των οποίων η συμπεριφορά εμπίπτει στην συμπτωματολογία της Εναντιωματικής Προκλητικής Διαταραχής μπορούν να αυτό-βοηθηθούν κάνοντας τα εξής:
Συμμετοχή σε ατομική ή ομαδική συμβουλευτική με κάποιον ειδικό. Ανάπτυξη ενός υποστηρικτικού κοινωνικού συστήματος, δηλαδή ατόμων που μπορούν να τα καταλάβουν και να τα βοηθήσουν. Διαχείριση συμπεριφοράς με χρήση time-outs (διακοπή αρνητικής συμπεριφοράς με διάλειμμα). Αναγνώριση της πηγής του στρες. Λεκτική έκφραση συναισθημάτων αντί για την έκφραση με εναντιωματική συμπεριφορά. Εκμάθηση τρόπων ηρεμίας και χαλάρωσης. Θέση απλών καθημερινών στόχων και τακτή επαναξιολόγησή τους. Συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες για εκτόνωση της ενέργειάς τους. Εκμάθηση κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων. Δημιουργία και ακολουθία καθημερινού προγράμματος δραστηριοτήτων. Εκμάθηση τρόπων ψυχαγωγίας. Αναγνώριση και παραδοχή λαθών. Αναγνώριση ενδείξεων παλινδρόμησης σε παλιές συμπεριφορές και προληπτική εφαρμογή σχεδίου δράσης για αντιμετώπισή τους.
Οι άνθρωποι τείνουν να μπερδεύουν την εκπαίδευση με την παιδεία. Αν και τα δυο προέρχονται απ᾽ το ρήμα «παιδεύω», στην ουσία πρόκειται για δύο διαφορετικές έννοιες.
Η εκπαίδευση παρέχεται από τα σχολεία και πιστοποιείται με πτυχία, ενώ η παιδεία είναι αποτέλεσμα τόσο του περιβάλλοντος στο οποίο γαλουχήθηκες, όσο και προϊόν εσωτερικών ζυμώσεων του εκάστοτε ατόμου.
Η παιδεία είναι αυτή που σου μαθαίνει να ξεχωρίζεις το καλό απ᾽ το κακό.
Σε διδάσκει τι είναι δικαιοσύνη και τι σεβασμός.
Απ᾽ την άλλη, η εκπαίδευση επιτελεί το ρόλο του μορφωτικού αγαθού μέσω του οποίου αποκτάς γνώσεις, που με τη σειρά τους θ᾽ αποτελέσουν εφόδιο για ένα καλό βιοτικό επίπεδο.
Στις μέρες μας, εν αντιθέσει με τα παλαιότερα χρόνια, υπάρχει τέτοια πληθώρα εκπαιδευτικών μέσων και πτυχίων που φτάνουν να γεμίσεις έναν τοίχο. Στην ουσία, όμως, οι άνθρωποι είναι απαίδευτοι. Οι παλιότεροι μπορεί να μην είχαν τη δυνατότητα να μορφωθούν, όμως, είχαν ιδιαίτερα αυξημένη την αίσθηση δικαίου.
Τώρα γιατί εμείς χάσαμε την ουσία, είναι απορίας άξιο. Προσποιούμαστε πώς γνωρίζουμε τα πάντα κι εκφράζουμε τη γνώμη μας επί παντός επιστητού.
Μπορεί να μάθαμε να μιλάμε πολλές και διαφορετικές γλώσσες αλλά δε μιλάμε την κυριότερη: αυτή της πεπαιδευμένης αντίληψης.
Παιδεία: ένας τόσο ηχητικά εύκολος, μα τόσο δυσπρόσιτος στην πράξη όρος. Κανένας απ’ τους φιλοσόφους δεν όρισε τον όρο «εκπαίδευση» παρά μόνο τον όρο της παιδείας και ποτέ δεν έκανε το λάθος να τους ταυτίσει. Ίσως γιατί ήξεραν ποιο απ᾽ τα δυο είναι ο θεμέλιος λίθος μιας υγιούς προσωπικότητας και κοινωνίας. Εκπαίδευση χωρίς παιδεία μοιάζει με δέντρο χωρίς κορμό. Θα συναντήσεις πολλούς ανθρώπους με πτυχία, μα με παιδεία λίγους. Κι ας πιστεύουν λανθασμένα πως το ένα επιφέρει το άλλο.
Αν υπήρχε ουσιαστική παιδεία θα υπήρχε σεβασμός στην ανθρώπινη ζωή. Θα υπήρχε δικαιοσύνη. Ο κόσμος θα έβλεπε όμορφες και άσπρες μέρες. Οι μαύρες και κόκκινες μέρες που ζούμε είναι προϊόν της εκπαίδευσης που χρησιμοποιείται απ᾽ τους μεγάλους για να χειραγωγήσουν τους λαούς. Το χέρι του ανθρώπου που έχει γαλουχηθεί με τα ιδανικά της παιδείας δεν οπλίζεται ποτέ για να επιτεθεί.
Ο άνθρωπος ο πεπαιδευμένος δίνει αξία στην ανθρώπινη ζωή, την τιμά, τη σέβεται και την υπερασπίζεται.
Σίγουρα η εκπαίδευση είναι ζωτικής σημασίας. Χωρίς αυτήν ο πολιτισμός μας δε θα είχε κάνει άλματα. Το πρόβλημα δεν είναι η εκπαίδευση ως μορφωτικό αγαθό, αλλά η έλλειψη της ουσιαστικής παιδείας ως βάση για να στηριχθεί και να ευοδώσει. Κανένα βιβλίο και δε θα στη διδάξει. Η οικογένεια σου κι η ίδια η ζωή θα στη μάθουν, αρκεί να έχεις τα μάτια και τα αυτιά ανοιχτά να αφουγκραστείς τα γεγονότα γύρω σου.
Δυστυχώς στους τέσσερις μουντούς τοίχους του σχολείου η κριτική σκέψη αντικαθίσταται απ᾽ την παπαγαλία. Τα παιδιά μαθαίνουν για τις ιδέες της παιδείας χωρίς να μπορούν να τις αντιληφθούν πρακτικά.
Μα πώς θα μάθουμε να φερόμαστε σαν κοινωνικά όντα όταν μεγαλώνουμε σ᾽ ένα εκπαιδευτικό σύστημα που δε σέβεται τη διαφορετικότητα και προάγει ως την παπαγαλία αντί της κριτικής σκέψης; Δεν ξέρω για εσάς, πάντως οραματίζομαι μια κοινωνία ανθρώπων για ανθρώπους. Μια κοινωνία που χαμογελά συχνότερα, που είναι αισιόδοξη και που δε λειτουργεί τυχοδιωκτικά για άτυπα χαρτιά πιστοποίησης ικανοτήτων.
Οφείλουμε να πλάσουμε έναν κόσμο ανθρωποκεντρικής συνείδησης κι όχι τεχνογνωσίας. Μια πραγματικότητα που δε θα φοβίζει τις νέες γενιές που θα ακολουθήσουν. Που θα τους μάθει να συνυπάρχουν αρμονικά και με σεβασμό προς τον συνάνθρωπο.
Η Παιδεία είναι σαν τον αέρα: Μόλις βρει μια μικρή χαραματιά στην ψυχή μας, ορμάει μέσα γυρεύοντας να γεμίσει το κενό που συνάντησε. Αρκεί να το πιστέψουμε!
Όλοι οι γονείς συμφωνούν πως τα παιδιά είναι πηγή ευτυχίας. Και όλοι παραδέχονται πως το μόνο που εύχονται και επιδιώκουν για τα παιδιά τους είναι επιτυχία, αγάπη και χαρά. Ωστόσο, κάποιες φορές οι στόχοι αυτοί δεν επιτυγχάνονται, γιατί τα παιδιά δεν εισπράττουν, κατά την ανατροφή τους, θεμελιώδη στοιχεία που θα τα κάνουν πειθαρχημένους, ώριμους και ενεργούς ενήλικες.
Η Αμερικανίδα ψυχολόγος Sherrie Campbell αναφέρει, παρακάτω, οκτώ μεγάλη λάθη των γονιών που είναι πολύ πιθανό να οδηγήσουν ένα παιδί στην κατάθλιψη, το στρες, τον θυμό, τις τεταμένες οικογενειακές σχέσεις, σε προβλήματα με φίλους, χαμηλή αυτοπεποίθηση και χρόνια συναισθηματικά προβλήματα σε βάθος χρόνου:
Αγνοείτε ή υποτιμάτε τα συναισθήματα του παιδιού σας
Αν το παιδί εκφράζει λύπη, θυμό ή φόβο και εσείς το κοροϊδεύετε, το γελοιοποιείτε, το αγνοείτε ή το πειράζετε, τότε μειώνετε αυτό που νιώθει. Του λέτε, ουσιαστικά, ότι αυτό που νιώθει είναι λάθος. Όταν οι γονείς το κάνουν αυτό είναι σα να αναχαιτίζουν την αγάπη τους προς το παιδί και χάνουν την ευκαιρία να δεθούν μαζί του και να του δείξουν ότι το στηρίζουν άνευ όρων.
Ασυνεπείς κανόνες (ή έλλειψη κανόνων)
Αν δεν εκφράζετε τις προσδοκίες σας από το παιδί, μην περιμένετε να ξέρει από μόνο του πώς να συμπεριφερθεί. Τα παιδιά κάνουν αυτό που περιμένετε από αυτά. Οι κανόνες είναι που τους δίνουν τις οδηγίες και τα όρια και τα βοηθούν να προσδιορίσουν ποια είναι, με τα καλά και τα κακά τους. Αν αφήνετε το παιδί να μαντεύει πώς πρέπει να φέρεται σε διάφορες εκφάνσεις της ζωής, θα προσπαθήσει να βρει τα όρια από μόνο του, με τρόπους συχνά μη επιθυμητούς. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή αυτοπεποίθηση και προβλήματα συμπεριφοράς.
Κάνετε το παιδί φίλο σας
Ποτέ δεν πρέπει να μοιράζεστε όλα τα άγχη, τις ανησυχίες σας και τα προβλήματα της σχέσης σας με το παιδί σας, ούτε να ζητάτε τη συμβουλή του. Αν στο παιδί σας δείχνετε αβοήθητοι ή ηττημένοι, δεν θα μάθει ποτέ να σας σέβεται και θα σας φέρεται ως ίσους ή και κατώτερους, επειδή το χρησιμοποιήσατε για την «ψυχοθεραπεία» σας. Πρέπει να δείχνετε στα παιδιά σας ότι μπορείτε να αντιμετωπίσετε μόνοι σας τα προβλήματα και τις προκλήσεις σας, να διαχειριστείτε τη ζωή σας, με όλο το στρες που περιλαμβάνει, και τελικά να τα καταφέρετε. Να είστε αληθινοί, να έχετε τα δικά σας αισθήματα, αλλά να μην τα φορτώνετε στα παιδιά σας.
Μειώνετε τον άλλο γονιό του παιδιού
Αν δεν δείχνετε ποτέ τρυφερότητα και αγάπη στον σύντροφο / σύζυγό σας μπροστά στο παιδί, εκείνο δεν θα μπορέσει να δημιουργήσει ένα βαρόμετρο του τι σημαίνει αγάπη και πώς εκδηλώνεται. Αν μονίμως μειώνετε και ακυρώνετε τον σύντροφό σας, απειλώντας τον ότι θα τον χωρίσετε, δημιουργείτε μία χρόνια κατάσταση άγχους στο παιδί σας. Αν έχετε ήδη χωρίσει και παραμένετε ψυχροί, απόμακροι, γεμάτοι μνησικακία για εκείνον, κατηγορώντας τον και μιλώντας άσχημα για αυτόν, τότε μεταφέρετε, έστω υποσυνείδητα, στο παιδί το μήνυμα ότι ο πρώην σύζυγός σας φταίει που χωρίσατε, άρα εσείς είστε ο «καλός» γονιός. Με τον τρόπο αυτόν, όμως, αποξενώνετε το παιδί από τον άλλον γονιό.
Τιμωρείτε την ανεξαρτησία και τον αποχωρισμό
Όταν τιμωρεί ο γονιός το παιδί που μεγαλώνει, το κάνει να νιώθει ένοχο επειδή έχει φυσιολογικές, αναπτυξιακές ανάγκες και επιθυμίες. Αυτό συχνά του προκαλεί βαθιά ανασφάλεια, τάση για ανταρσία, δηκτικότητα και άλλες συμπεριφορές που δείχνουν ότι το παιδί δεν είναι ικανό να «ανθίσει» και να είναι ο εαυτός του, ως ανεξάρτητο άτομο.
Συμπεριφέρεστε στο παιδί σαν επέκταση του εαυτού σας
Αν, ως γονείς, συνδέετε την δική σας εικόνα και αυτο-αξία με την εμφάνιση του παιδιού σας, τη συμπεριφορά του, τις σχολικές του επιδόσεις και το πόσους φίλους έχει, το κάνετε να πιστεύει πως οι άνθρωποι το αγαπούν όχι γι’αυτό που είναι αλλά για το πόσο καλά αποδίδει και το πόσο καλούς σας κάνει να δείχνετε. Αυτό κάνει τα παιδιά να γίνονται άτομα που θέλουν μονίμως να ευχαριστούν τους άλλους, αντί για δυναμικούς και αυτόνομους χαρακτήρες, ενώ τους δημιουργεί μονίμως το άγχος να είναι καλοί σε όλα.
Ανακατεύεστε στις σχέσεις των παιδιών σας
Το να καθοδηγείτε κάθε κίνηση του παιδιού στις διαπροσωπικές του σχέσεις -από τους φίλους του έως τους δασκάλους του- παρεμποδίζει την ωριμότητά του. Για παράδειγμα, αν το παιδί έχει προβλήματα στο σχολείο και εσείς αμέσως στρέφεστε στον δάσκαλό του για να λύσει το πρόβλημα, ή αν διαρκώς λέτε στο παιδί πώς να είναι φίλος με κάποιον, αυτό μεγαλώνοντας δεν θα μάθει ποτέ να χειρίζεται τις πιο δύσκολες πλευρές που κάθε σχέση μπορεί να έχει.
Υπερ-προστασία
Όταν προστατεύετε το παιδί από κάθε πρόβλημα και συναίσθημα, του δημιουργείτε την αίσθηση ότι έχει το δικαίωμα να κάνει ή να λέει ό,τι θέλει, ενώ διογκώνετε την αυτοπεποίθησή του στα όρια του ναρκισσισμού. Το παιδί αυτό θα περιμένει ότι η ζωή είναι πιο εύκολη από όσο πραγματικά είναι. Θα θέλει τα πάντα να γίνονται για εκείνο, ανεξάρτητα με τη δική του συμπεριφορά. Στη συνέχεια, όμως, όταν δεν θα μπορεί να πάρει αυτά που πιστεύει πως δικαιούται, θα νιώθει σύγχυση και θλίψη.
«Αυτό που μετράει περισσότερο, είναι το πόσο καλά περπατάς μέσα στη φωτιά.»
Το παραπάνω απόφθεγμα ανήκει στο διάσημο για το έργο του αλλά και για τον τρόπο ζωής του, Charles Bukowsky.
To θέμα της ευτυχισμένης ζωής, είναι το κεντρικό θέμα του ανθρώπου εν γένει. Τι είναι η ευτυχία και πώς να την κατακτήσουμε; Από αρχαιοτάτων χρόνων, από την πρώτη στιγμή της ύπαρξης του ανθρώπου ως σκεπτόμενου όντος, το θέμα αυτό είναι η βασική του επιδίωξη. Θέλουμε να είμαστε ευτυχισμένοι και το προσπαθούμε με όλους τους τρόπους που μπορούμε. Πάνω στο θέμα της αναζήτησης της ευτυχίας, αναπτύχθηκαν φιλοσοφικά συστήματα, θρησκείες, πολιτικές ιδεολογίες και συστήματα διακυβέρνησης. Πάνω στο θέμα της ευτυχίας και της αναζήτησής της χτίστηκε, θα έλεγα, όλος ο ανθρώπινος πολιτισμός. Η αναζήτηση της ευτυχίας είναι αυτή που κινεί το εμπόριο και τον κόσμο της αγοράς, της διαφήμισης και της διακίνησης και κατανάλωσης πάσης φύσεως προϊόντων. Τα λεφτά φέρνουν την ευτυχία; Η ισχύς φέρνει την ευτυχία; Οι απολαύσεις είναι ευτυχία; Οι σχέσεις φέρνουν την ευτυχία; Τα αποκτήματα εξασφαλίζουν την ευτυχία; Υπάρχει ευτυχία στην επίγεια ζωή; Ή αυτή θα έρθει μόνο μετά θάνατον, στον άλλο κόσμο, όπου οι ενάρετοι θα ζήσουν στον παράδεισο, αφού έχουν ζήσει μια ζωή, που όσο περισσότερο υποφέρουν, τόσο πιο σίγουρα έχουν εξασφαλίσει την είσοδο κι αιώνια παραμονή τους στο θεϊκό κήπο της αιώνιας αναψυχής;
Μεγάλο το θέμα, τεράστιο κι είναι τουλάχιστον αφελές να θέλω να το καλύψω στον περιορισμένο χώρο ενός άρθρου. Παρ’ όλα αυτά, ως άνθρωπος που φροντίζει κι υποστηρίζει άλλους ανθρώπους, στο να βρουν και να κατακτήσουν μια εσωτερική κατάσταση ευεξίας, ευχαρίστησης κι ικανοποίησης από τον εαυτό τους και τη συνύπαρξη με τους άλλους ανθρώπους, τολμώ να πω, πως βλέπω μέσα σε όλα τα μικρά κι ίσως ασήμαντα πράγματα της καθημερινότητας κομματάκια του παζλ που συνθέτουν το συναίσθημα της ευτυχίας. Η ευτυχία είναι μια εσωτερική κατάσταση του νου, του συναισθήματος και της ψυχής, που λίγο έχει να κάνει (τελικά) με την ύλη ή την ισχύ που αποκτά κάποιος.
Η ευτυχία έχει να κάνει με την αυτοεκπλήρωση που μπορεί να νιώθει ένας άνθρωπος, όταν ζει μια ζωή με σκοπό και νόημα. Ευτυχία είναι να έχει κάποιος κατακτήσει την εσωτερική πληρότητα και να γνωρίζει πως είναι στο σωστό μέρος και κάνει το σωστό πράγμα, έτσι ώστε να έχει νόημα η ύπαρξή του σ’ αυτόν τον κόσμο. Ευτυχία μπορεί να νιώσει κάποιος όταν πιάνει τον εαυτό του να είναι ευγνώμων, με φαινομενικά ασήμαντα, δεδομένα πράγματα, όπως το χρώμα του ουρανού, τη γεύση του καφέ που πίνει το πρωί, ένα τραγούδι που αγαπάει, ένα παιδάκι που του χαμογελάει ένα γατί που του γουργουρίζει. Η ευγνωμοσύνη, η αληθινή ευγνωμοσύνη που βιώνεται και δεν επιβάλλεται απ’ έξω κατ’ εντολήν, είναι ένα συναίσθημα που μπορεί να μας οδηγήσει στο να βάλουμε όλο και περισσότερες ψηφίδες στη μεγάλη εικόνα της ευτυχίας μας. Η ευτυχία έχει επίσης να κάνει με τη δυνατότητά μας να βιώνουμε τα συναισθήματά μας και να είμαστε σε πλήρη επαφή μαζί τους. Κι όταν λέω συναισθήματα, εννοώ όλα τα συναισθήματα. Πολλές φορές συγχέουμε την ευτυχία με την έλλειψη των λεγομένων αρνητικών συναισθημάτων.
Νομίζουμε πως η ευτυχία είναι να μη νιώθουμε φόβο, θυμό, απογοήτευση, πόνο ή απελπισία. Κι η αλήθεια είναι, πως τις στιγμές που βιώνουμε αυτά τα συναισθήματα, μόνο ευτυχισμένοι δεν είμαστε. Προσπαθώντας ν’ αποφύγουμε τη δύσκολη συναισθηματική κατάσταση των «αρνητικών συναισθημάτων», αναλωνόμαστε σε μια συνεχή προσπάθεια αποφυγής κι εξάλειψής τους, ψάχνουμε τρόπους και τεχνικές έτσι ώστε να τα εξοβελίσουμε από τον εαυτό μας και να τα καταστήσουμε ανύπαρκτα. Μόνο που έτσι, το μόνο που καταφέρνουμε είναι να μπλοκάρουμε τη συναισθηματική ροή και να εγκλωβίζουμε μέσα μας όλα αυτά τα απολύτως φυσιολογικά συναισθήματα κι έτσι αυτά να μεγαλώνουν να κακοφορμίζουν και να μεταμορφώνονται σε συμπτώματα, σωματικά ή ψυχολογικά. Μέσα σ’ αυτή την προσπάθεια, νομίζουμε πως θα καλύψουμε την αβίωτη κι ανεπεξέργαστη αγωνία, θλίψη, πόνο, θυμό ή ότι άλλο προσπαθούμε ν’ αποφύγουμε, με περισσότερα επιτεύγματα, περισσότερο χρήμα, περισσότερα αποκτήματα, ομορφιά, σύμβολα ισχύος. Όχι ότι είναι κακό να αναζητάμε και να βρίσκουμε ευχαρίστηση και σ’ αυτά αλλά σίγουρα όλα αυτά δεν είναι επαρκή.
Ένα σημαντικό θέμα ως προς την κατάκτηση της εσωτερικής αυτής κατάστασης που συνθέτει την εικόνα της ευτυχίας, είναι να βγούμε από την ανώριμη απαίτηση της αποστειρωμένης από πόνο, ματαιώσεις κι απώλειες ζωής. Ο Carl Young λέει πως είναι γνώρισμα του ανώριμου ψυχικά ανθρώπου, να ονειρεύεται πως κάποια στιγμή, μέσα από ένα θρησκευτικό, πολιτικό ή οικονομικό σύστημα, θα ζήσει σ’ ένα απέραντο κι αιώνιο νηπιαγωγείο, όπου ο θεός-πατέρας (θεός, ηγέτης, κράτος κ.α.) θα φροντίζει για την αρμονική και χαρούμενη ζωή των νηπίων του.
Η πραγματικότητα της ζωής μας είναι πως δεν υπάρχει βίος αποστειρωμένος από δύσκολες καταστάσεις και δυσάρεστα γεγονότα. Αυτό ισχύει για όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως, συμπεριλαμβανομένων των υπερπλουσίων, των πανίσχυρων, των υπερεπιτυχημένων και των πεφωτισμένων πνευματικών δασκάλων και φιλοσόφων. Αν κατανοήσουμε και δεχτούμε πως οι συνθήκες του πόνου και της απώλειας είναι δεδομένες, όπως και τα συναισθήματα που πολύ φυσιολογικά τις συνοδεύουν, τότε έχουμε λύσει μια πολύ βασική εμπλοκή μας, ως προς το κομμάτι του βιωμένου συναισθήματος της ευτυχίας και της εσωτερικής μας «ευτυχισμένης» κατάστασης.
Ο Χόρχε Μπουκάι, στο βιβλίο του «Ο δρόμος της ευτυχίας», καταλήγει πως, ευτυχισμένοι είναι οι άνθρωποι που μπορούν και διαχειρίζονται αποτελεσματικά τις απώλειές τους. Αποτελεσματική διαχείριση δεν σημαίνει «αρνούμαι κι αποφεύγω το συναίσθημά μου», όπως αποτελεσματική διαχείριση δεν συνιστά το να βουτηχτώ αιωνίως στη θλίψη και το φόβο. Αποτελεσματική διαχείριση συνιστά το να μπορώ να είμαι παρών/παρούσα συναισθηματικά σε κάθε στιγμή, ευχάριστη ή δυσάρεστη με το συνοδό φυσιολογικό για κάθε περίσταση συναίσθημα.
Γιατί έτσι είμαστε φτιαγμένοι, γιατί έτσι είναι η φύση της ζωής μας.
Και τελικά, κατά τη γνώμη μου, όντως «Αυτό που μετράει περισσότερο, είναι το πόσο καλά περπατάς μέσα στη φωτιά».
Η 5η του Οκτώβρη έχει ορισθεί από το 1994 ως η Παγκόσμια Ημέρα των Εκπαιδευτικών για να μας υπενθυμίζει το ότι οι δάσκαλοι αναλαμβάνουν έναν πολύ υπεύθυνο ρόλο και συντελούν στη διαμόρφωση των χαρακτήρων των παιδιών οποιασδήποτε ηλικιακής βαθμίδας και την απόκτηση γνώσης, εμπειριών και στάσεων ζωής.
Ο καλός δάσκαλος πρέπει να λειτουργεί πρώτα ο ίδιος ως σωστό πρότυπο ώστε τα παιδιά να εμπνέονται από τις ενέργειές του και τον χαρακτήρα του και να μεταλαμπαδεύει ηθικές αξίες πανανθρώπινες και αιώνιες καλλιεργώντας στο μυαλό των παιδιών τον πλούτο της ελληνικής παράδοσης και ιστορίας. Πρέπει να είναι ο καλύτερος φίλος τους, ψυχολόγος και σύμβουλός τους. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να εκφραστούν και γι' αυτό ο δάσκαλος θα πρέπει να είναι εκεί κοντά τους, να τα ακούσει, να γελάσει, να παίξει μαζί τους και να προτείνει λύσεις στα προβλήματά τους. Δεν είναι αυθεντία ή κάποιο πρόσωπο απρόσιτο που προκαλεί φόβο.
Το σχολείο σκοτώνει τη δημιουργικότητα των παιδιών καθώς αυτά μεγαλώνουν, διότι το εκπαιδευτικό σύστημα εστιάζει στη στείρα απομνημόνευση. Ο καλός εκπαιδευτικός θα προσπαθήσει να παρέχει τη γνώση, όχι διαβάζοντας άσκοπα κείμενα και να υποχρεώνει τα παιδιά να "παπαγαλίζουν", αλλά με το να φανερώνει τον τρόπο σκέψης για να ξεκλειδώσει τα μυαλά τους και να δημιουργεί συνθήκες και σκηνικά στην σχολική τάξη ή και στο προαύλιο υποβάλλοντας τα παιδιά να κινηθούν στο χώρο, να παρατηρήσουν, να προβληματιστούν, να θέσουν ερωτήματα, να δημιουργήσουν, να εκφράσουν την άποψή τους, να συνεργαστούν κι έπειτα να αναζητήσουν τις απαντήσεις με την υποστήριξη του δασκάλου. Η γνώση αποκτιέται όταν τη ζήσεις και όταν την μοιραστείς με τους άλλους. Άλλωστε σύμφωνα με τον B.F. Skinner, παιδεία είναι αυτό που επιβιώνει όταν όλα όσα έχουν μαθευτεί ξεχνιούνται.
Ο δάσκαλος είναι αυτός που δίνει ερεθίσματα, δίνει τροφή για σκέψη, επανατροφοδοτεί, παρακινεί, συντονίζει και υποστηρίζει. Δεν παραχωρεί έτοιμη την γνώση σαν να είναι μασημένη τροφή. Μια κινέζικη παροιμία λέει "Αν θες να χορτάσεις έναν άνθρωπο για μία μέρα δώσ' του ένα ψάρι, αλλά αν θες να τον χορτάσεις για μια ζωή μάθε του ψάρεμα"... Αυτό είναι το κλειδί της μάθησης.
Επίσης σημαντικό είναι ο δάσκαλος να επικοινωνεί με τα παιδιά, να συζητάει για τα ενδιαφέροντά τους και να τα παρακινεί να δοκιμάσουν νέες δραστηριότητες για να γνωρίσουν τα όρια των δυνατοτήτων τους αλλά και να αναδείξουν τις κλίσεις τους. Με την εξερεύνηση των κλίσεων και τη δομή του χαρακτήρα ενός παιδιού, μπορεί να το προσανατολίσεις σε επαγγέλματα που θα του ταίριαζαν μελλοντικά. Είναι βοηθητικό στο μάθημα του σχολικού επαγγελματικού προσανατολισμού ο δάσκαλος να τους ενημερώσει για όλα τα επαγγέλματα που εξασκούνται ή που έχουν καλή επαγγελματική προοπτική. Με αυτόν τον τρόπο όταν το παιδί φτάσει στην ηλικία να επιλέξει κάποια επαγγελματική κατεύθυνση, θα του είναι πολύ πιο εύκολη η διαδικασία, καθώς θα γνωρίζει καλά τον εαυτό του και τις δυνατότητές του και θα μπορέσει να επιλέξει κάποιο επάγγελμα το οποίο θα τον εμπνέει και θα τον χαροποιεί.
Καταλήγοντας, σύμφωνα με τον William Arthur Ward "Ο μέτριος δάσκαλος μιλάει. Ο καλός δάσκαλος εξηγεί. Ο εξαιρετικός δάσκαλος δείχνει. Ο μεγάλος δάσκαλος εμπνέει".
