Η οικογένεια είναι μια ομάδα ατόμων που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Υπάρχει δεσμός μεταξύ όλων των μελών και οι σχέσεις είναι αμφίδρομες. Η μητέρα αλληλεπιδρά με τον πατέρα αλλά ταυτόχρονα και με καθένα από τα παιδιά. Αν διαταραχθεί η επικοινωνία των συζύγων, επηρεάζονται και οι δεσμοί του καθενός με τα παιδιά. Εφόσον αλλάζει το συναίσθημα της μητέρας (π.χ. θυμωμένη) αλλάζει και η επικοινωνία της με τα παιδιά. Το ίδιο ισχύει και για τον πατέρα. Παύει π.χ. να είναι ο χαρούμενος σύζυγος που επικοινωνεί με τα παιδιά του και γίνεται ο απόμακρος σύζυγος που επικοινωνεί με τα παιδιά του. Η επικοινωνία επομένως δεν είναι η ίδια.
Καθώς η οικογένεια είναι «ζωντανή» και δυναμική είναι φυσικό οι δεσμοί μεταξύ των ατόμων να αλλάζουν κατά καιρούς και τότε τα μέλη καλούνται να αποκαταστήσουν την ισορροπία του οικογενειακού συστήματος. Θα αναφερθούμε στην περίπτωση που ο δεσμός του ενός ή και των δύο γονιών με το παιδί γίνεται τόσο έντονος ώστε να αποδυναμώνεται η σχέση μεταξύ των συντρόφων.
Στην αρχή της ζωής του το βρέφος είναι απόλυτα εξαρτημένο από τους γονείς του. Πρόκειται για μια εξάρτηση που επιβάλλεται από τις αναπτυξιακές ανάγκες του παιδιού και που καθώς αυτό ωριμάζει καθίσταται όλο και λιγότερο αναγκαία για να δώσει, στην εφηβεία πια, τη θέση της στην αυτονομία του παιδιού.
Συχνά ωστόσο συναντάμε συμπεριφορές που καταδεικνύουν τη δυσκολία του γονιού να «αφήσει» το παιδί να μεγαλώσει:
- ζευγάρια που κοιμούνται μαζί με το παιδί τους στο ίδιο κρεβάτι ή στο ίδιο δωμάτιο ή ακόμα και ζευγάρια που κοιμούνται χωριστά γιατί αυτό με κάποιο τρόπο εξυπηρετεί τις ανάγκες του παιδιού
- μητέρες που εγκαταλείπουν την εργασία τους γιατί τις έχει ανάγκη το παιδί τους
- σύντροφοι που νιώθουν ενοχή να αφιερώσουν χρόνο στον εαυτό ή στη σχέση τους γιατί αισθάνονται ότι παραμελούν το παιδί τους.
Τις περισσότερες φορές το παιδί απαντάει στην ανάγκη των γονιών παίζοντας το ρόλο που εκείνοι χρειάζονται:
- αργεί να περπατήσει, να μιλήσει, βρέχεται επάνω του, είναι κακόφαγο, κοιμάται δύσκολα
- φοβάται πολύ, είναι ευάλωτο, έχει προβλήματα με τους συνομηλίκους του, θέλει υποστήριξη
- είναι ζωηρό, ατίθασο, θέτει τον εαυτό του σε κίνδυνο, χρειάζεται διαρκώς επίβλεψη
- ως έφηβος είναι δύστροπος, απαιτητικός, ελέγχει τους γονείς του, απαιτεί την παρουσία τους
Καθώς οι γονείς ανακαλύπτουν λόγους να αφιερωθούν στο παιδί τους, απομακρύνονται ως σύντροφοι. Αν ο ένας από τους δύο αντιδράσει, προσπαθώντας να χαλαρώσει το δεσμό με το παιδί, έρχεται αντιμέτωπος με τη σθεναρή αντίσταση του άλλου συντρόφου αλλά κυρίως του παιδιού που μπορεί να εμφανίσει ακραίες συμπεριφορές προκειμένου να συντηρήσει τη μαθημένη κατάσταση π.χ. ο πατέρας πείθει τη μητέρα να μην ταΐσει εκείνη το παιδί ώστε να φάει μόνο του, εκείνο αρνείται πεισματικά να φάει, μένει νηστικό και τελικά η μητέρα βεβαιώνεται για την αδυναμία του παιδιού της να φάει μόνο του.
Δημιουργείται έτσι ένταση μεταξύ των γονιών. Συχνά αγανακτούν καθώς αντιλαμβάνονται κάποια στιγμή ότι το παιδί καταδυναστεύει τη ζωή τους. Αλλά και το παιδί δεν ευνοείται από την κατάσταση αυτή. Καθώς οι γονείς δεν έχουν πια ανάγκη ο ένας τον άλλο αλλά στρέφονται προς το παιδί τους, αυτό γίνεται ένα υποκατάστατο του συντρόφου, καλύπτοντας τις ανάγκες των γονιών με την παρουσία του. Δεν αυτονομείται και δύσκολα κατακτά μια ταυτότητα. Συνήθως παίζει το ρόλο του παιδιού και στις σχέσεις του με τους άλλους -φίλους, συμμαθητές, συναδέλφους και μπορεί εξαιτίας αυτού να συναντήσει δυσκολίες και στη σχέση με το σύντροφό του. Μεγαλώνοντας με γονείς που βρίσκουν νόημα στη ζωή τους μόνο μέσα από τη σχέση τους με το παιδί τους, δε μαθαίνει την έννοια της συντροφικότητας. Δε μαθαίνει επίσης να αναπτύσσει υγιείς δεσμούς με τους άλλους, αποζητά να εξαρτάται συναισθηματικά.
Προσπαθώντας να κατανοήσουν την ανάγκη τους
να προσκολληθούν στο παιδί τους οι γονείς θα πρέπει να αναρωτηθούν:
- τι κερδίζω από αυτήν την τόσο έντονη σχέση με το παιδί μου; Μήπως απολαμβάνω το ότι με έχει τόση ανάγκη; νιώθω επιθυμητός και σημαντικός; Από πού αλλού θα μπορούσα να αντλώ τέτοια επιβεβαίωση (δουλειά, φίλοι, σύντροφος);
- τι θα συνέβαινε ανάμεσα σε μένα και το σύντροφό μου αν δεν υπήρχε αυτό το παιδί; μήπως θα έπρεπε να αντιμετωπίσουμε άλλα προβλήματα που τώρα αποφεύγουμε με το να ασχολούμαστε μαζί του;
- πώς ήταν η δική μου σχέση με τους γονείς μου; μήπως θα ήθελα οι γονείς μου να κάνουν αυτό που κάνω; να μου δώσουν τόση φροντίδα όση δίνω εγώ στο παιδί μου; Ή κάνω ακριβώς αυτό που έκαναν κι αυτοί γιατί έτσι έχω μάθει να λειτουργώ;
Για τη διασφάλιση της ισορροπίας στην οικογένεια είναι απαραίτητοι όλοι οι δεσμοί μεταξύ των μελών. Το ζευγάρι προϋπάρχει των παιδιών, έχει μια ιστορία και λόγω αυτής έρχονται στον κόσμο τα παιδιά. Ο δεσμός του ζευγαριού εμπνέει ασφάλεια στο παιδί και λειτουργεί ως πρότυπο σχέσης. Τα προβλήματα του παιδιού αντιμετωπίζονται καλύτερα όταν η μητέρα και ο πατέρας μπορούν να συνθέσουν τις απόψεις τους και να συνεργαστούν. Το παιδί δικαιούται να έχει τη δική του θέση στην οικογένεια, να μη «φορτώνεται» το ρόλο του συντρόφου. Συμβαίνει σε πολλούς, αναλαμβάνοντας το γονεϊκό ρόλο να παραιτηθούν από το συζυγικό. Ας τονίσουμε λοιπόν ότι ενώ ένα ζευγάρι μπορεί να είναι πλήρες χωρίς παιδιά, ένα παιδί δύσκολα νιώθει πλήρες αν δεν έχει βιώσει το δεσμό του ζευγαριού.
Ελένη Καρακωνσταντάκη
Ψυχολόγος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου