Τι είναι τελικά τα όνειρα;

Προβλέπουν το μέλλον, ή απλά μας υπενθυμίζουν στιγμές και σκηνές του παρελθόντος; Προσπαθώντας να κατανοήσουν γιατί βλέπουμε όνειρα, οι επιστήμονες ελπίζουν να βρουν τι σημαίνει η… νυχτερινή πομπή εικόνων που εμφανίζεται στον ύπνο μας κάθε βράδυ.
Από τότε που ο Sigmund Freud δημοσίευσε τις αμφιλεγόμενες θεωρίες του γύρω από τη σημασία των ονείρων το 1900, ο άνθρωπος εξακολουθεί να παραμένει γοητευμένος από το συνονθύλευμα εμπειριών που φαίνεται να ζει… ενώ κοιμάται.
Ο Freud ήταν πεπεισμένος ότι τα όνειρα αντιπροσωπεύουν ανεκπλήρωτες επιθυμίες ή ευχές, ενώ αργότερα οι ερευνητές άρχισαν να υποστηρίζουν την άποψη ότι “εμπεριέχουν” μια πιο πραγματιστική “ποιότητα”, κάτι σαν αντανάκλαση της “ζωντανής ζωής”.
Καμία από αυτές τις θεωρίες, ωστόσο, δεν στηριζόταν σε αντικειμενικά δεδομένα, γράφει η Francine Russo στο Time.
Τουλάχιστον βάσει όσων γνωρίζουμε μέχρι σήμερα.
Δύο νέες εξελίξεις στον τομέα αυτό ενδέχεται να προσφέρουν μερικές πιο “ισχυρές” απαντήσεις στο ερώτημα “από τι είναι φτιαγμένα τα όνειρα”.
Από αυστηρά βιολογική σκοπιά, οι επιστήμονες έχουν καταφέρει να μάθουν πολλά για τη φυσιολογική διαδικασία των ονείρων, που εμφανίζονται κυρίως κατά την REM φάση του ύπνου.
“Κατά τη διάρκεια του ύπνου” λέει ο Patrick McNamara, νευροβιολόγος στο Τμήμα Ιατρικής του πανεπιστημίου της Βοστόνης, “το ακραίο τμήμα του εγκεφάλου- το συναισθηματικό κομμάτι- ενεργοποιείται έντονα, ενώ ο ραχιαίος-πλευρικός προμετωπιαίος φλοιός -το εκτελεστικό μέρος του εγκεφάλου- υπολειτουργεί. Κατά συνέπεια, το είδος των γνωσιών που βιώνουμε κατά τη διάρκεια των ονείρων είναι πολύ συναισθηματικές, οπτικά ζωντανές, συχνά παράλογες, ασύνδετες και μερικές φορές εντελώς περίεργες”. Αυτό υποδηλώνει ότι τα όνειρά μας μπορεί να παίζουν κάποιο ρόλο στη συναισθηματική σταθερότητα.
Αυτό δε σημαίνει βέβαια, όπως πιστεύουν πολλοί ερευνητές των ονείρων, ότι τα όνειρα είναι τυχαίες εκφράσεις συναισθημάτων, ή χωρίς κάποια πνευματική έννοια.
Ενώ ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι τα μοτίβα των ονείρων που βλέπει κάποιος είναι το αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο λειτουργούν οι νευρώνες στον εγκέφαλο τους, η Deirdre Barrett, ψυχολόγος και ερευνήτρια ονείρων στο Τμήμα Ιατρικής του Χάρβαρντ, πιστεύει ότι σημαίνουν και κάτι παραπάνω. ” Νομίζω πως είναι μια πλάνη ότι όσα γνωρίζουμε για τη δράση του εγκεφάλου αναιρούν το γεγονός ότι μπορεί να υπάρξει μια υποκειμενική, ψυχολογική έννοια σε αυτά, περισσότερο από ό, τι ισχύει για όσα σκέφτεται κανείς όταν είναι ξύπνιος. Νομίζω ότι στα όνειρα σκεφτόμαστε με μια διαφορετική βιοχημική κατάσταση”.
Σύμφωνα με τον McNamara, τα όνειρα βοηθούν τον εγκέφαλο να επεξεργάζεται συναισθηματικές αναμνήσεις και να τις εντάσσει στη μακροχρόνια μνήμα. Και ακριβώς επειδή ορισμένα γεγονότα είναι τραυματικά, συνδέονται με υψηλότερα επίπεδα κορτιζόλης (της ορμόνης του στρες), προκαλώντας τους εφιάλτες.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η υψηλή συγκέντρωση κορτιζόλης μπορεί να επηρεάσει την αλληλεπίδραση μεταξύ του ιππόκαμπου και της αμυγδαλής, των δύο κύριων συστημάτων του εγκεφάλου συνιστούν τη μνήμη. “Οι αναμνήσεις δεν ενσωματώνονται, απλά υπάρχουν. Σε περιπτώσεις όπου κάποιος πάσχει από μετα-τραυματικό στρες, βιώνει την ίδια κατάσταση ξανά και ξανά” υποστηρίζει ο ίδιος.
Πολλοί επιστήμονες, βάσει διαφόρων ερευνών που έχουν γίνει, πιστεύουν ότι τα όνειρα μπορεί να βοηθούν τον άνθρωπο να αντιμετωπίζει τις προκλήσεις και τις απειλές που ζει -συναισθηματικά, διανοητικά και σωματικά.
Στα όνειρά μας μπορούμε να δοκιμάζουμε διάφορα σενάρια, για το πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε μια κατάσταση.
Χάρη σε ιστοσελίδες και εφαρμογές όπως τα DreamBoard και Dreamscloud χιλιάδες άνθρωποι μπορούν να αναφέρουν τα όνειρά τους σε μεγαλύτερα ακροατήρια, επιτρέποντας στους ερευνητές να μπορέσουν να δώσουν απαντήσεις σε ορισμένα πολύ βασικά ερωτήματα.
Σύμφωνα με την Barrett, η οποία στην έρευνά της χρησιμοποιεί “δεδομένα ονείρων” από την ιστοσελίδα DreamBoard.com, στην οποία έχουν συγκεντρωθεί στοιχεία για 165.000 όνειρα τα τελευταία δύο χρόνια, “οι γυναίκες ονειρεύονται σχεδόν εξίσου τόσο άντρες όσο και γυναίκες, ενώ τα όνειρά των αντρών καταλαμβάνονται κατά τα δύο τρίτα από άντρες”.
Επιπλέον, βάσει των ερευνών, οι άντρες φαίνεται ότι βλέπουν πιο συχνά όνειρα στα οποία υπάρχει θυμός, ένταση και σωματική βία, ενώ οι γυναίκες εμφανίζουν περισσότερο θλίψη και λεκτική εχθρότητα. Η ερμηνεία αυτών των διαφορών, ωστόσο, απαιτεί περαιτέρω μελέτες.