Ας δούμε τι εννοούμε με τον όρο «θετικότητα».
Η επιστήμη της ψυχολογίας παραδοσιακά ασχολείται με τα προβλήματα των ανθρώπων και πως αυτά μπορούν να επιλυθούν, οπότε εξ’ ορισμού επικεντρώνεται στα λεγόμενα «αρνητικά συναισθήματα» (θυμός, ζήλεια, φόβος, άγχος, ντροπή, θλίψη) τα οποία όταν επικρατούν για μακρύ χρονικό διάστημα, μπορεί να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα όπως
σωματικές ασθένειες, επιθετικότητα, βία, φοβίες, κατάθλιψη, αυτοκτονίες, σεξουαλική δυσλειτουργία, διαταραχές διατροφής κλπ.
Σήμερα μπορούμε να μιλήσουμε για την πιο σύγχρονη τάση της επιστήμης της ψυχολογίας η οποία εστιάζει στα θετικά συναισθήματα και στο πώς αυτά μπορούμε να τα ενισχύσουμε, ώστε να βρούμε ουσιαστικές λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε.
Σύμφωνα μ’ αυτή την προσέγγιση (θεωρία των θετικών συναισθημάτων) τα θετικά συναισθήματα, μας «ελευθερώνουν», μας βοηθούν να χαλαρώσουμε, να ισορροπήσουμε, να σκεφτούμε διάφορες εναλλακτικές ιδέες και λύσεις, να αναπτυχθούμε και να ωριμάσουμε.
Η βίωση θετικών συναισθημάτων όπως η χαρά, η ικανοποίηση, το ενδιαφέρον και η αγάπη, προκαλεί ευεξία τόσο στο παρόν όσο και στο μέλλον.
Όταν βιώνουμε θετικά συναισθήματα (χαρά, ενδιαφέρον, αγάπη, ικανοποίηση):
1) Διευρύνεται ο ορίζοντας της σκέψης και της ποικιλίας των δράσεων μας.
Τα θετικά συναισθήματα διευρύνουν και εμπλουτίζουν το ρεπερτόριο των σκέψεων και πράξεών μας.
Για παράδειγμα, η χαρά δημιουργεί την επιθυμία για παιχνίδι με την ευρύτερη έννοια της λέξης, περιλαμβάνοντας όχι μόνο το φυσικό και κοινωνικό παιχνίδι αλλά επίσης το διανοητικό και καλλιτεχνικό παιχνίδι. Το παιχνίδι, ιδιαίτερα το ευρηματικό, ως επί το πλείστον είναι αυτοσχέδιο, δεν έχει σενάριο. Περιλαμβάνει εξερεύνηση, εφεύρεση και πειραματισμό. Μη έχοντας συγκεκριμένο στόχο, το παιχνίδι μπορεί να πάρει πολλές μορφές. Οπότε, η επιθυμία για παιχνίδι αντιπροσωπεύει μια γενική τάση για σκέψη-δράση και ως εκ τούτου η χαρά και τα συναφή θετικά συναισθήματα μπορούμε να πούμε ότι διευρύνουν το ρεπερτόριο των σκέψεων και πράξεων του ατόμου.
Ακόμη πιο σημαντικό, το παιχνίδι και η βίωση ανάλογων θετικών συναισθημάτων οδηγούν στο χτίσιμο εσωτερικών πόρων με ποικίλες εκφάνσεις.
Ας δούμε πως γίνεται αυτό στα παιδιά.
Αφενός, το παιχνίδι βοηθά στην ανάπτυξη φυσικών δεξιοτήτων (π.χ. κυνηγητό, τσακωμός, άλματα), αφετέρου προωθεί τις χειριστικές-γνωστικές δεξιότητες (π.χ. παιχνίδι με αντικείμενα) και ενδυναμώνει τις νοητικές ικανότητες του παιδιού καθώς αυξάνει την δημιουργικότητά του. Επιπλέον,βοηθά στην ανάπτυξη συναισθηματικών δεξιοτήτων και στη δημιουργία σχέσεων και κοινωνικών επαφών (π.χ. κοινωνικό παιχνίδι).
Οπότε η χαρά, μέσω της επιθυμίας για παιχνίδι, όχι μόνο διευρύνει το ρεπερτόριο σκέψεων-πράξεων του παιδιού σε μια δεδομένη στιγμή, αλλά επίσης σαν αποτέλεσμα του επαναλαμβανόμενου παιχνιδιού, με την πάροδο του χρόνου βοηθά στο χτίσιμο των φυσικών, διανοητικών και κοινωνικών δεξιοτήτων του ατόμου. Αυτές οι νέες δεξιότητες γίνονται μόνιμες και μπορούν να χρησιμοποιηθούν από το άτομο ακόμη και πολύ αργότερα από εκείνη την εμπειρία της χαράς που τις προώθησε.
Αντίστοιχα, το ενδιαφέρον δημιουργεί την επιθυμία για εξερεύνηση, για συμμετοχή, για ανακάλυψη νέων πραγμάτων ή για επέκταση του εαυτού με την ενσωμάτωση νέων πληροφοριών και την απόκτηση νέων εμπειριών με το άτομο ή το αντικείμενο που προκάλεσε το ενδιαφέρον αυτό. Η εξερεύνηση αυξάνει τη βάση πληροφοριών του ατόμου. Έτσι, το ενδιαφέρον είναι ο πρωταρχικόςυποκινητής της προσωπικής ανάπτυξης, της δημιουργικής προσπάθειας και της ανάπτυξης της νοημοσύνης.
Η ικανοποίηση σε παρακινεί να απολαύσεις την τωρινή σου ζωή, να νιώσεις τη μοναδικότητά σου μέσα στον κόσμο που ζεις και να ενσωματώσεις πρόσφατα επιτεύγματα στη συνολική εικόνα που έχεις για τον εαυτό σου και για τον κόσμο.
Τέλος, η αγάπη δημιουργεί έναν επαναλαμβανόμενο κύκλο καθεμιάς απ’ αυτές τις επιθυμίες.
Οπότε με τη βίωση θετικών συναισθημάτων, διευρύνουμε το πεδίο των διαθέσιμων προσωπικών μας πόρων, δηλαδή των εναλλακτικών λύσεων και πράξεων στις οποίες μπορούμε να προσφύγουμε για να επιλύσουμε ένα πρόβλημα ή να επιτύχουμε ένα στόχο.
2) Κινητοποιούνται μηχανισμοί που οδηγούν κλιμακωτά σε ψυχική και συναισθηματική ευημερία.
Με την στιγμιαία βίωση κάποιου θετικού συναισθήματος το άτομο οδηγείται, σε μια διαδικασία «διεύρυνσης» - εμπλουτισμού των προσωπικών του πόρων. Η «διεύρυνση» αυτή το ωφελεί και μάλιστα η επίδραση της δεν είναι παροδική (όπως είναι το θετικό συναίσθημα που την προκάλεσε), αλλά συνεχής, με την έννοια ότι στρέφει το άτομο στην βίωση και άλλων θετικών συναισθημάτων, τα οποία με την σειρά τους θα οδηγήσουν σε νέα «διεύρυνση» δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο μια αδιάκοπη αλυσίδα. Χάρις στην «ατέρμονα ανελισσόμενη αλυσίδα» η ζωή του ατόμου κατακλύζεται από θετικά συναισθήματα.
3) Χτίζεται ισχυρός ψυχισμός, μεγάλη ψυχολογική αντοχή και εξασφαλίζεται καλή ψυχική υγεία.
Ο μηχανισμός διεύρυνσης για τον οποίο μιλήσαμε πριν, βοηθάει το άτομο να αναπτυχθεί και να ωριμάσει με ιδανικό τρόπο, ενώ παράλληλα συντελεί στη θωράκιση της ψυχικής του υγείας απέναντι σε κάθε διαταραχή.
4) Αποκαθιστώνται οι συνέπειες των αρνητικών συναισθημάτων.
Ορισμένα θετικά συναισθήματα μπορούν να «διορθώσουν» τις συνέπειες των αρνητικών συναισθημάτων, να λειτουργήσουν δηλαδή ως «αντίδοτο».
Για παράδειγμα, η καρδιαγγειακή αντίδραση αυξάνεται από συγκεκριμένα αρνητικά συναισθήματα(π.χ. θυμός) και προετοιμάζει τον οργανισμό για συγκεκριμένες αντιδράσεις. Υποστηρίζεται ότι τα θετικά συναισθήματα αντιστρέφουν την αυξημένη καρδιοαγγειακή αντίδραση, μειώνουν την οργανική και ψυχολογική αντίδραση και επαναφέρουν τον οργανισμό σε μεσαία επίπεδα δραστηριοποίησης.
Τα θετικά συναισθήματα φαίνεται να σχετίζονται με διάφορα πλεονεκτήματα όπως την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, ιδιαίτερα σε άτομα μεγάλης ηλικίας, την ταχύτερη ανάρρωση από καρδιαγγειακές ασθένειες, την καλύτερη διαχείριση του στρες, την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της καταθλιπτικής διάθεσης κλπ.
Έτσι λοιπόν, ανάμεσα στα πολλά αποτελέσματα της δράσης των θετικών συναισθημάτων είναι και η δυνατότητα που παρέχουν στο άτομο που τα βιώνει, να καταπολεμήσει τις περιοριστικές συνέπειες των αρνητικών συναισθημάτων. Με άλλα λόγια, τα θετικά συναισθήματα μπορούν να βοηθήσουν το άτομο απέναντι στα αρνητικά συναισθήματα λειτουργώντας ως αντίδοτο.
Παναγιώτα Δ. Κυπραίου, Ψυχοθεραπεύτρια – Συντονίστρια Σχολών Γονέων,www.psychotherapeia.net.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου