Αυτοτραυματισμός στην εφηβεία: Μια κραυγή βοήθειας

Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός εφήβων που σκοπίμως αυτοτραυματίζεται ο οποίος δυστυχώς αυξάνεται το τελευταίο διάστημα. Η έννοια του αυτοτραυματισμού, αναφέρεται στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-IV) και αφορά στην εκούσια πρόκληση τραύματος στο σώμα, χωρίς τις περισσότερες φορές όμως να υπάρχει αυτοκτονική πρόθεση. Ο αυτοτραυματισμός συνήθως περιλαμβάνει κόψιμο του δέρματος αλλά και κάψιμο, χτυπήματα ακόμα και την κατάποση τοξικών ουσιών.
Τα τελευταία στοιχεία που έρχονται από έρευνες που έχουν γίνει στην Αγγλία, δείχνουν ότι πάνω από 13.000 κορίτσια και 4.000 αγόρια (από 15 – έως 19 ετών) εισήχθησαν σε νοσοκομείo για αυτό το λόγο αυτό κατά την περίοδο των 12 τελευταίων μηνών (μέχρι τον Σεπτέμβριο του τρέχοντος έτους), μια αύξηση 10% σε σύγκριση με την αντίστοιχη προηγούμενη περίοδο. Περισσότερο από ποτέ, πρέπει να γίνει κατανοητό γιατί τόσοι πολλοί νέοι καταφεύγουν σε αυτή τη συμπεριφορά.
Μία κοινή εξήγηση που οι ίδιοι οι έφηβοι δίνουν, είναι ότι οι μη αυτοκτονικοί αυτοτραυματισμοί παρέχουν έναν τρόπο για να ξεφύγουν από τις δυσάρεστες σκέψεις και τα συναισθήματα. Ένα άλλο κίνητρο που τους ωθεί σε αυτή τη συμπεριφορά, χωρίς ακόμα να έχει διερευνηθεί ολοκληρωμένα, είναι ότι ο αυτοτραυματισμός είναι ένας τρόπος για να προκληθεί σκόπιμα ένα συγκεκριμένο επιθυμητό συναίσθημα ή αίσθηση. Μία νέα μελέτη από ερευνητές των ΗΠΑ έχει διερευνήσει αυτή τη πτυχή του αυτοτραυματισμού, γνωστή και ως “αυτόματη θετική ενίσχυση”.
Ο Edward Selby, καθηγητής Ψυχολογίας στο Rutgers School of Arts and Sciences και οι συνεργάτες του, έδωσαν σε 30 έφηβους που αυτοτραυματίστηκαν (μέσος όρος ηλικίας 17 ετών, με το 87% εξ αυτών να είναι γυναίκες), να κουβαλάνε πάνω τους μια ψηφιακή συσκευή για δύο εβδομάδες. Δύο φορές την ημέρα, η συσκευή χτυπούσε και οι έφηβοι καλούντο να καταγράψουν τις πρόσφατες σκέψεις τους αυτοτραυματισμού, οποιαδήποτε επεισόδια αυτοτραυματισμού, τα κίνητρά τους, τις πραγματικές εμπειρίες τους για το τί ήταν αυτό που ένιωθαν, καθώς και να απαντήσουν και σε άλλες ερωτήσεις.
Ακριβώς πάνω από το μισό του δείγματος ανέφερε συμμετοχή σε τουλάχιστον μία περίπτωση αυτοτραυματισμού που παρακινήθηκε από την επιθυμία να βιώσουν μια ιδιαίτερη αίσθηση (και το 35% όλων των συμπεριφορών αυτοτραυματισμού είχε αυτό το κίνητρο). Η πιο κοινή αίσθηση που καταγράφηκε ότι οι έφηβοι αποζητούσαν, ήταν η “ικανοποίηση” (45% από αυτούς), ακολουθούμενη από την “διέγερση” (31%) και τον “πόνο” (24%). Αυτές καταγράφηκαν σαν οι ελπίδες τους ότι θα βιώσουν αυτά τα συναισθήματα. Στην πραγματικότητα, ο πόνος βιώθηκε πιο συχνά από ό,τι αποζητήθηκε. Η διέγερση βιώθηκε όσο συχνά ζητήθηκε και η ικανοποίηση βιώθηκε πολύ λιγότερο από ό,τι οι έφηβοι ήθελαν.
Υπήρχαν διαφορές μεταξύ των εφήβων που αυτοτραυματίζονταν προκειμένου να νιώσουν ένα συγκεκριμένο συναίσθημα και σε εκείνους που δεν είχαν αυτό το κίνητρο. Η πρώτη ομάδα αυτοτραυματιζόταν πιο συχνά κατά τη διάρκεια της μελέτης (και στο παρελθόν) και σκεφτόταν τον αυτοτραυματισμό πιο συχνά και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Όσοι αναζητούσαν ένα συγκεκριμένο συναίσθημα από τον αυτοτραυματισμό, έδειχναν επίσης τάσεις και για άλλες επικίνδυνες συμπεριφορές, όπως την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, την υπερφαγία και την παρορμητική καταναλωτική δαπάνη. Εστιάζοντας στα διαφορετικά συναισθηματικά κίνητρα, αυτοί οι έφηβοι που αναζητούν τον πόνο και διέγερση έτειναν να αυτοτραυματίζονταν περισσότερο από εκείνους που επιδίωξαν την ικανοποίηση.
Η μελέτη αυτή έχει συμβάλει σημαντικά σε μια ανεξερεύνητη ακόμα πτυχή του αυτοτραυματισμού, παρόλο που αφήνει πολλά ερωτήματα αναπάντητα. Για παράδειγμα, μια εξήγηση για τη συχνότερη αυτοκαταστρεπτική συμπεριφορά, παρατηρήθηκε μεταξύ εκείνων που λένε ότι αυτοτραυματίζονται επειδή θέλουν να βιώνουν πόνο, διότι η πράξη αυτή ενεργοποιεί τους μηχανισμούς ανακούφισης από τον πόνο στον εγκέφαλο – μια μορφή δηλαδή ευφορίας. Και όμως, ο αυτοτραυματισμός ήταν λιγότερο συχνός μεταξύ εκείνων που δήλωσαν ότι αυτοτραυματίζονταν για την ικανοποίηση. Αυτή η πιθανή αντίφαση θα μπορούσε να οφείλεται σε ασάφεια στις σημασίες των λέξεων που χρησιμοποιούνται – είναι η επιδίωξη της ευφορίας (μέσω του πόνου) διαφορετική από την επιδίωξη της ικανοποίησης; Αυτές οι ασάφειες, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν από τη μελλοντική έρευνα.
Παρά το γεγονός αυτό, καθώς και του μικρού μεγέθους του δείγματος, ο Selby και η ομάδα του είπε ότι τα νέα ευρήματά τους έχουν ήδη κλινικές επιπτώσεις. “Εάν μπορούν να βρεθούν εναλλακτικές υγιείς συμπεριφορές που θα μπορούσαν να προκαλέσουν μια παρόμοια αίσθηση ενίσχυσης, τότε αυτές οι συμπεριφορές μπορεί να είναι σε θέση να αξιοποιηθούν ως πιο αποτελεσματικές εναλλακτικές λύσεις για μη – αυτοκτονικούς αυτο-τραυματισμούς” συμπληρώνουν. “Για παράδειγμα, αν ένας από τους σκοπούς του μη αυτοκτονικού τραυματισμού, είναι να αντλήσει πόνο, τότε η σωματική άσκηση θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μια αποτελεσματική εναλλακτική λύση, καθώς τα μέτρια επίπεδα άσκησης μπορεί να έχουν μια εξίσου επώδυνη επίδραση ή να αποσπούν την προσοχή του ατόμου και μπορεί να το βοηθήσουν στην αντιμετώπιση με τα συναισθήματα που το αναστατώνουν”.
Edward A. Selby, Matthew K. Nock, and Amy Kranzler (2013). “How Does Self-Injury Feel? Examining Automatic Positive Reinforcement in Adolescent Self-Injurers with Experience Sampling”. Psychiatry Research DOI: 10.1016/j.psychres.2013.12.005