Τηλεόραση και παιδική ηλικία

Ημερομηνία δημοσίευσης άρθρου: Απριλίου 7, 2014 Συγγραφέας: Ιωάννα Αλπέρτη

Ποιος είναι ο ρόλος της τηλεόρασης στην καθημερινότητα των μικρών παιδιών;
Πώς η τηλεόραση με τα προγράμματά της επηρεάζει τον τρόπο σκέψης των παιδιών και ποια είναι η χρησιμότητα των παραμυθιών και των κινουμένων σχεδίων για την ανάπτυξή τους;

Η τηλεόραση αποτελεί επανάσταση στο χώρο της τεχνολογίας, καθώς με την ένταξή της στα σπίτια σημειώθηκε κατακόρυφη άνοδος του ποσού των πληροφοριών και των γνώσεων. Σε παλαιότερες εποχές το μοναδικό μέσο μετάδοσης γνώσεων ήταν το βιβλίο και το παραμύθι.

Ο σύγχρονος άνθρωπος θεωρείται περισσότερο πληροφορημένος από κάθε άλλη εποχή, εξαιτίας του καθημερινού «βομβαρδισμού» του από τα μέσα επικοινωνίας.

Εκείνο όμως που μας ενδιαφέρει περισσότερο είναι η πρόωρη ενημέρωση των παιδιών, η οποία αφαιρεί ένα μέρος από την παιδική τους αφέλεια, τη χάρη και την αθωότητά τους.

 Τηλεόραση και παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας

• Η επίδραση των Μ.Μ.Ε. στα νήπια είναι εμφανής και εκδηλώνεται ποικιλότροπα στα βιώματα, τις εμπειρίες και τις μορφές έκφρασής τους. Τα Μ.Μ.Ε. επιδρούν στην γλωσσική εξέλιξη των παιδιών, θετικά όταν πρόκειται για γλωσσικά κατάλληλες για αυτά εκπομπές και αρνητικά όταν τα προγράμματα που παρακολουθούν τα παιδιά δεν προορίζονται για αυτά.

• Νηπιαγωγοί και Παιδαγωγοί θεωρούν ότι η κατάχρηση των Μ.Μ.Ε. αντιτίθεται στο παιχνίδι, καθώς κλειδώνει τις διόδους συνειρμού και τις πύλες της φαντασίας των παιδιών. Οι διάφορες εναλλακτικές δραστηριότητες των παιδιών περιθωριοποιούνται από την τηλεόραση και έτσι αυτή έχει μεγαλύτερη δυνατότητα από τα άλλα μέσα να επηρεάζει το άτομο, ιδιαίτερα ένα παιδί την περίοδο που διαμορφώνεται ο χαρακτήρας του.

Μήπως πρέπει όμως να αναλογιστούμε από που ξεκινούν όλα;

Στις μέρες μας, λόγω του μεγάλου φόρτου εργασίας, οι γονείς επιστρέφοντας στο σπίτι και αποζητώντας λίγη ξεκούραση δεν βρίσκουν χρόνο να ασχοληθούν με τα παιδιά τους διαβάζοντάς τους ένα παραμύθι ή παίζοντας μαζί τους.

Από την άλλη μεριά η τηλεόραση γίνεται ολοένα και πιο ελκυστική με άμεσο αποτέλεσμα οι γονείς να την υπολογίζουν όλο και πιο πολύ σαν Baby sitter των παιδιών τους και αυτά να γίνονται όλο και πιο ευάλωτα σε αυτήν.

Όπως αναφέρει, στο βιβλίο της «Ένας ξένος στο σπίτι» η Μαρί Γουίν, «η τηλεόραση διασκεδάζει και καταπραΰνει τα παιδιά, αφοπλίζει έναν αεικίνητο τρίχρονο μόνο με ένα κλικ στη συσκευή […] οι γονείς, εξαρτώνται ολοένα και περισσότερο από αυτήν, καθώς περνάει ο καιρός, αφού αποτελεί τόσο πηγή ψυχαγωγίας όσο και μέσο απαλλαγής για λίγο από τα παιδιά (απροσδόκητη ησυχία). Είναι ένα ύπουλο ναρκωτικό, γιατί το διοχετεύεις σε κάποιον για να ωφεληθείς εσύ».

Η κριτική, η οποία ασκείται στην τηλεόραση, όσον αφορά τα παιδιά, αναφέρεται στα προγράμματα που απευθύνονται σε αυτά, τα οποία συχνά περιέχουν ακατάλληλες ή βίαιες σκηνές. Υπάρχουν επίσης προγράμματα τα οποία δημιουργούν στα παιδιά πολλές απορίες και παρανοήσεις. Όταν ο ενήλικας παρακολουθεί τηλεόραση οι σκέψεις του από το παρόν και το παρελθόν, οι εμπειρίες και τα όνειρά του ενεργοποιούνται και μεταπλάθουν τα όσα βλέπει, αντίθετα το παιδί έχει περιορισμένες εμπειρίες και είναι τρομερό με το που βγαίνει απ’ την «προγλωσσική ομίχλη της βρεφικής ηλικίας» να αποκτά τις πρώτες του εικόνες-εμπειρίες από την τηλεόραση.

Για να γίνονται λοιπόν κατανοητές οι παιδικές εκπομπές και για να είναι πραγματικά εποικοδομητικές για το παιδί, παιδοψυχολόγοι και παιδαγωγοί υποστηρίζουν ότι είναι απαραίτητη η από κοινού παρακολούθηση της εκπομπής με έναν ενήλικα, ο οποίος θα είναι σε θέση να δώσει κατανοητές και ικανοποιητικές απαντήσεις στο νήπιο, καθώς επίσης να το καθοδηγήσει τόσο στον κόσμο της πραγματικότητας όσο και σε αυτόν της φαντασίας.

 Τα θετικά και τα αρνητικά της τηλεόρασης για τα παιδιά

Η τηλεόραση παρέχει το μεγάλο πλεονέκτημα της αλληλοσυμπλήρωσης των οπτικών και των ακουστικών ερεθισμάτων. Η ταυτόχρονη πρόσληψη των πληροφοριών από δυο αισθήσεις συντελεί στην ευκολότερη και ταχύτερη κατανόησή τους, τη διέγερση του ενδιαφέροντος του παιδιού αλλά και την ισχυροποίησή της ικανότητας των παιδιών για ανάκληση της πληροφορίας στη μνήμη τους. Η επικράτηση της οπτικής κίνησης θέλγει σε μεγάλο βαθμό τα παιδιά και ειδικά αυτά της προσχολικής ηλικίας και δημιουργεί πρόσφορο έδαφος στην ανάπτυξη των πνευματικών ικανοτήτων του, έτσι βελτιώνεται η ικανότητα μάθησης και δημιουργούνται οι κατάλληλες προϋποθέσεις για μίμηση της δράσης μιας ιστορίας.

Διαπιστώθηκε επίσης, ότι τα τηλεοπτικά εκπαιδευτικά προγράμματα είναι σε θέση να μεταδώσουν πολύτιμες πληροφορίες στα μικρά παιδιά και να συμβάλλουν αισθητά στην νοητική τους ανάπτυξη.

Η τηλεόραση συμπληρώνει επίσης τα κενά τα οποία ανοίγει η καθημερινότητα, αυξάνει την ικανότητα προσαρμογής των νηπίων και κάνει τη μάθηση προσιτή, ευχάριστη και λιγότερο χρονοβόρα. Μέσω της τηλεόρασης τα παιδιά μπορούν να αναπτύσσουν το γλωσσικό τους πεδίο, φτάνει τα προγράμματα να παρουσιάζονται με ελκυστικό τρόπο.

Όπως συμβαίνει όμως με όλα τα πράγματα υπάρχει και η άλλη όψη του νομίσματος. Τα παιδιά έχουν κάποιες βασικές ανάγκες, στην ικανοποίηση των οποίων αντιτίθεται η τηλεόραση, συγκεκριμένα:

• Τα παιδιά έχουν ανάγκη να αναπτύξουν την ικανότητα αυτοδιάθεσης με σκοπό την ανεξαρτησία τους, η τηλεόραση όμως διαιωνίζει την εξάρτηση.

• Η απόκτηση βασικών τεχνικών επικοινωνίας όπως το διάβασμα, η γραφή, η έκφραση με ευκολία και σαφήνεια εμποδίζεται από τη συνεχή χρήση της τηλεόρασης, η οποία δεν ευνοεί τη γλωσσική ανάπτυξη γιατί δεν απαιτεί καμία λεκτική συμμετοχή από μέρους του παιδιού.

• Επίσης η ανακάλυψη της δύναμης και της αδυναμίας του σε διάφορους τομείς περιορίζεται από την κατάχρηση της τηλεόρασης, η οποία δεν δίνει τροφή στο παιδί να ασχοληθεί, να χειριστεί, να αγγίξει διάφορα αντικείμενα, να δοκιμάσει τα ταλέντα του, αλλά προσφέρει μόνο εικόνες κάποιων άλλων που κάνουν τα παραπάνω.

• Οι πολλές ώρες «χαλάρωσης» του παιδιού στην τηλεόραση, μειώνουν τη διανοητική του δραστηριότητα και του δημιουργούν μια κατάσταση παθητικότητας που μοιάζει με νάρκωση. Η συνεχής παρακολούθηση κάνει τα παιδιά παθητικά και τα απομακρύνει από κάθε μορφή παιχνιδιού.

Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι τα αρνητικά στοιχεία της τηλεόρασης είναι αποτέλεσμα κατάχρησης και όχι της απλής χρήσης. Μάλιστα έρευνες που έχουν γίνει στον τομέα της οπτικοακουστικής αποδεικνύουν ότι η τηλεόραση δεν επιδρά βλαπτικά στα παιδιά όταν παρακολουθούν μέχρι τέσσερις ώρες-όχι συνεχόμενες- ημερησίως.

Γονείς αξίζει να θυμάστε ότι όσο κι αν εργάζεστε για το παιδί σας, ώστε να του παρέχετε το καλύτερο δυνατό, ένα μικρό παιδί δεν καταλαβαίνει, ότι η απουσία του γονέα του σχετίζετε με αυτό, πλάθοντας διαφορετικά σενάρια στο μυαλό του. Προσπαθήστε να βρίσκετε κάθε μέρα λίγο χρόνο να περνάτε ποιοτικά με το παιδί σας. Διασκεδάστε από κοινού με ένα διαφορετικό τρόπο ψυχαγωγίας και διασκέδασης όπως είναι οι περίπατοι, οι εκδρομές, οι παιδότοποι, η ανάγνωση παραμυθιών κ.ά.

 Το παιδί και το παραμύθι

Τα παραμύθια και οι ιστορίες πριν από τον ύπνο:

• Βοηθούν στην ανάπτυξη του λόγου και της γλώσσας ήδη από τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, γιατί ο εγκέφαλος του εμβρύου που βρίσκεται μέσα στη μήτρα απορροφά τη φωνή της μητέρας του καθώς και τη γλώσσα που αυτή χρησιμοποιεί. Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι το διάβασμα συμβάλλει στην ανάπτυξη του λόγου και της γλώσσας και βοηθά τα παιδιά να αποκτήσουν αυτές τις ικανότητες με έναν διασκεδαστικό και ευχάριστο τρόπο. Επιπλέον, έρευνες έχουν δείξει ότι όσοι γονείς διαβάζουν στα παιδιά τους πολύ απλά παραμύθια σε διαφορετικές γλώσσες από τη δική τους, τα βοηθούν έτσι ώστε μελλοντικά να αφομοιώσουν τις συγκεκριμένες γλώσσες πολύ πιο εύκολα.

• Ανεβάζουν τον δείκτη νοημοσύνης των παιδιών, καθώς μέσω της επανάληψης του παραμυθιού μαθαίνουν να χρησιμοποιούν τη γλώσσα ενώ παράλληλα δυναμώνει η μνήμη τους. Επίσης η διαδικασία αυτή ενισχύει τη φαντασία του παιδιού και το διευκολύνει σημαντικά στο να μάθει να κατανοεί πιο εύκολα και γρήγορα αυτά που ακούει.

• Καλλιεργούν στα παιδιά την αγάπη για τα βιβλία και το διάβασμα, καθώς και στην απόκτηση υγιών συνηθειών και συμπεριφορών.

Βιβλιογραφία:

Κιτσαράς Γ.Δ. (2001). Προσχολική παιδαγωγική. Εκδόσεις Αθηνα.
Κορωναίου Α. (1992). Νέοι και μέσα μαζικής επικοινωνίας. Εκδόσεις Οδυσσέας.
Γουίν Μ. (1996). Τηλεόραση ένας ξένος στο σπίτι. Εκδόσεις Ακρίτας.
Αναγνωστόπουλου Β.Δ. (1988). Παιδική λογοτεχνία και σχολείο. Εκδόσεις Πατάκης.
Κουττσουβάνου Ε. (1991). Η γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού της προσχολικής ηλικίας και η τηλεόραση. Εκδόσεις Οδυσσέας.

Ιωάννα Αλπέρτη
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια

Για επικοινωνία: ioanna_alperti@hotmail.gr

http://www.kidsgo.com.cy/LibraryParents/?p=7245